Panorama zaandam by Tilemahos Efthimiadis

Willem Johannes Melchers

Van onze redac­tie: Ruud Meijns

Willem Johannes MelchersHet is een heel ver­haal hoor. Ik ben geboren op 10 sep­tem­ber 1925 in Ams­ter­dam. Ik woonde in de bin­nen­stad, op de Wal­let­jes op de Oudez­i­jds Achter­burg­wal 40. Ik was de oud­ste zoon thuis. We woon­den in een kleine won­ing met een voorkamer, achterkamer en een keuken­tje. Daar sliepen we met z’n allen. Aan onze voorkant was het water van de Burg­wal.
Oudezijds AchterburgwalIk woonde eigen­lijk tussen de hoert­jes in en als kind deed ik bood­schap­pen voor die vrouwen. En als ik terug kwam en had­den ze een klant moest ik wachten met m’n pondje suiker. Ze stapten gewoon over me heen. Een heel apart leven.
Mijn vader werkte bij Kromhout motoren in Ams­ter­dam. Ik was de oud­ste thuis en m’n oud­ers lus­ten wel een bor­reltje en gin­gen ‚s avonds en in het week­end op stap zodat het op mij neerk­wam om voor het gezin te zorgen.

De lagere school deed ik op de Jan Lieven­school Rexthe­ateren na het 7e leer­jaar werkte ik part­time bij Walthausen in de Wit­ten­burg­erd­warsstraat, een klein machine­fab­riekje.willemjohannesmelchers2 Op de avon­dambachtss­chool leerde ik voor machinebankw­erker. Ik ver­di­ende er f 2,88 p/​w, mijn moeder kreeg f 2,00 en ik hield f 0,88. Daar nam ik m’n meisje mee van uit. De bioscoop kostte een dubbeltje. We gin­gen veel naar het Rexthe­ater op de Haarlemmerstraat.

Wij woon­den in de Joden­bu­urt en in de oor­log, als jon­gen van 1516 jaar zag ik hoe de Joden opgepakt wer­den. De kinderen wer­den soms zo uit het raam gegooid, die moesten de oud­ers die bene­den ston­den opvan­gen. We dachten er hele­maal niet over na waar ze naar­toe gin­gen, het was span­nend. Daar schaam ik nu nog wel eens voor, maar als jochie dacht je daar niet aan. Mijn broer Jan en ik waren op een dag door het hek gekropen naar de Joden­bu­urt toen er plot­sel­ing een Duitse vracht­wa­gen met mil­i­tairen aankwam. We waren niet Joods en zij vroe­gen ons wat wij daar deden. Die Duit­sers namen ons mee en een paar dagen later zaten we in een veewa­gen richt­ing Duit­s­land. Onze oud­ers had­den we niet meer kun­nen bereiken. We zijn tot in Polen gekomen, maar toen het daar te gevaar­lijk werd zijn we terug naar Duit­s­land getransporteerd

Kamp ZellaEn daar kwam ik in een kamp terecht (foto) met alle­maal Russen, Fransen, Bel­gen, Ital­ia­nen en een paar Hol­lan­ders. Eén van de Duitse bazen zag wel wat in me want hij had gezien dat ik twee goeie han­den had en na een paar maan­den kwam ik in een klein machine­fab­riekje achter een draaibank te werken. In het machine­fab­riekje repa­reer­den we aller­lei machines die door de oor­log beschadigd waren.

Ik zat in dat kamp en toen vroeg die baas of ik niet bij hem in huis wilde wonen. Ik kreeg een eigen kamertje, dus ik had het hart­stikke goed. Het was in een klein plaat­sje: Zella Mehlis , in het oosten van Duit­s­land. Onze Koningin had daar een buiten in de buurt van Ober­schö­nau, een hele mooie omgev­ing. We waren vrij om het dor­pje in te gaan en de omgev­ing te verken­nen. Daar hebben we eigen­lijk niks van de oor­log gemerkt. Alleen tegen het einde van de oor­log zagen we die Engelse bom­men­wer­pers overkomen, met hon­der­den tegelijk. Het geluid van al die overvliegende machines is niet beschri­jven. En als wij, een half uurtje later de berg opklom­men kon­den we Dres­den en Leipzig zien branden.

Toen het met de Duit­sers afgelopen was waren wij bang dat we bevrijd zouden wor­den door de Russen, we zaten in het oosten van Duit­s­land. Ik heb toen gedacht dat die Russen het ver­schil niet kenden tussen Ned­er­lands en Duits, dus die zien ons voor Duit­sers aan, dus weg­wezen. En met nog twee Hol­lan­ders (o.a. mijn broer Jan) zijn we gaan lopen. Op het einde van de oor­log zag je de Hitler­ju­gend en Stormtrup­pen, met ouwe man­nen, die kre­gen een geweer en schoten op alles wat bewoog. Wij liepen naar de kant van Ned­er­land, je hield de zon in de gaten.

willemjohannesmelchers4Onder­weg hebben we ontzettend veel gezien. Soms moesten dekking zoeken voor schi­et­grage Hitler­ju­gend en zo ben ik m’n broer uit het oog ver­loren. We zijn onder­weg nog door een vrouw geholpen aan eten. Ze had zelf haar man en twee zonen in de oor­log ver­loren. Toen we in een gebied kwa­men waar gevochten was lagen de lijken nog gewoon aan de kant van de weg. Hele trucs nog met lijken van Duit­sers erin.

Op een dag zagen we mil­i­tairen komen. We zaten in een Amerikaanse zone en van hen mochten we niet verder en wer­den door de mil­i­tairen door de lin­ies naar Frank­furt am Main (foto) gebracht en weer in een kamp opges­loten. Toen er een trans­port van Franse kri­jgs­gevan­genen vertrok hebben we gevraagd of we mee kon­den want dan waren in ieder geval dichter bij huis.

In Frankrijk kwa­men we aan in Vil­lier en toen merk­ten ze dat ik geen woord Frans sprak. Gelukkig was er een trans­port naar Bel­gië en ik kon met de Bel­gen mee. We kwa­men terecht in Namen en zijn we een tijdje in een kamp opge­bor­gen. Uitein­delijk mocht ik Ned­er­land bij Roosendaal de Ned­er­landse grens over. Ik had geen kleren aan m’n lijf en ook geen papieren meer. Het eerste wat ze deden was je vol spuiten met DDT, tegen de luizen. Ik kon dus niet bewi­jzen dat ik Ned­er­lan­der was. Ik sprak wel goed Duits en zo dachten die Amerika­nen dat ik een col­lab­o­ra­teur was. Gelukkig kon ik met sol­daten meer­i­j­den naar Ams­ter­dam en was ik weer thuis. Ik was toen 20 jaar.

Mijn oud­ers wis­ten tot dan hele­maal niks van me want ik was ineens verd­we­nen, die dachten dat ik dood was. Broer Jan werd ook gevon­den en lag met TBC in een zieken­huis in Aken.

willemjohannesmelchers5Ik was terug, had een baan­tje op een bak­fi­ets om spullen rond te bren­gen. Maar ik leerde een meisje ken­nen. Dat was Johanna Maria Vli­et­man, geboren 11 decem­ber 1925. We kre­gen verk­er­ing maar plots kreeg ik van de regering bericht dat ik in dienst moest. Moet je nagaan: in juli ’45 kwam ik terug in Ams­ter­dam en in juli het jaar daarop kreeg ik bericht dat ik in dienst moest. Ik had zoveel nar­igheid gezien en nu moest ik naar Indië om het­zelfde te doen wat die Duit­sers had­den gedaan. Ik ben daar meteen heel eerlijk over geweest tegen die officieren, naar Indië ga ik niet.

willemjohannesmelchers6Met mijn ver­loofde (hier op een school­foto) over­legd en we dachten als we gaan trouwen hoef ik miss­chien niet naar Indië. We zijn op 22 mei 1946 getrouwd. Wij dachten als ze mij naar Indië sturen moeten ze mijn vrouw onder­houden. Maar dat was een mis­reken­ing want ze moest op een keur­ing komen en daar von­den ze dat ze wel kon werken. Dus dat ging niet door.
Tegen de tijd dat ik ver­scheept moest wor­den kre­gen een verlof van tien dagen en ben ik onderge­do­ken. Ik heb bijna een jaar onderge­do­ken gezeten in Ned­er­land bij mijn schoon­moeder. Maar ik werd ver­raden en werd door de MP opgepakt en in Schoonhoven gevan­gen gezet als deser­teur. Via mijn vrouw en schoo­noud­ers probeer­den ze nog wat om me terug te kri­j­gen en uitein­delijk stelden ze voor dat ik i.p.v. 3 jaar in de cel, naar Curaçao kon gaan.
Daar heb ik ja tegen gezegd onder de voor­waarde dat ik geen geweer hoefde te dra­gen. Ik deed daar burg­er­w­erk. April 1948 vertrokken we richt­ing Cura­cao. Ze had­den twee tanks daar staan. Ze vroe­gen me om van die twee tanks er één draaiende van te maken. Meteen ja gezegd. Ik kreeg er een mon­teur bij en na een half jaar had­den we een draaiende tank.

Toen die tank een­maal draaide had­den ze er een chauf­feur voor nodig. Nou ik wist er alles van dus werd ik de tankchauf­feur. We hielden parades in de stad. Maar het is daar erg warm en ik moest met die tank over het asfalt en nog een rondje om een plein. Kreeg ik een klap op m’n helm. Melch­ers, kijk eens wat je gedaan hebt. Al dat asfalt lag op een hoop. Dat was het einde van de parades. Wat moesten ze nu weer met mij doen. Ik heb van alles gedaan geschilderd en decorstukken gemaakt voor het toneel­gezelschap.
willemjohannesmelchers7
Foto: Melch­ers zit rechts als gitarist in een Hawai-​orkest.

willemjohannesmelchers8Ze hebben het nog een keer geprobeerd om me dienst te laten doen. Ik moest mee naar de schi­et­baan, maar toen ze me een geweer gaven heb ik het terug gegeven, moest ik weer de bak in wegens dienst­weigeren. Kwam ik bij de kapitein op rap­port en kreeg ik veer­tien dagen verzwaard.

Nou, zei, ik heb liever drie dagen zwaar. Hij ging akko­ord en 1 dag slaap je al en die andere twee zaten we te kaarten.

Na drie jaar Curaçao kwam ik terug in Ned­er­land. Mijn burger-​bestaan was begonnen en ik vond notabene een baan bij de Artillerie-​inrichting (zie foto) waar ze muni­tie maak­ten.
willemjohannesmelchers9Eurometaal Ik Ik werd al snel voor­man van de metaal­draaierij. Ik was een goed jaar terug uit Curaçao toen ik een belastin­gaanslag kreeg over die 1,50 die ik in dienst had ver­di­ende en over wat m’n vrouw had ver­di­end. Ik heb het alle­maal uit­ge­zocht en mil­i­tairen in Oost-​Indië wer­den vrij gesteld van belast­ing en ik zat in West-​Indië. Het was duizend gulden. Later werd het gelijk gesteld, maar daar viel ik ook weer buiten. Dat zette kwaad bloed en ik heb het betaald maar ik zei meteen tegen m’n vrouw, kom op we gaan emi­gr­eren. Op m’n werk verk­laar­den ze voor gek, maar we lieten ons niet tegen­houden en vertrokken naar Wind­sor, Ontario in Canada.

De over­tocht ging naar Hal­i­fax met een tussen­stop in Groen­land. We vlo­gen nog met een pro­peller­toes­tel. Bij aankomst zou er iemand van de emi­gratie­di­enst staan om ons verder te helpen, maar mid­den in de nacht stond er nie­mand. Zelf maar een hotel gezocht. Ik had het idee dat ik meteen aan het werk kon, maar dat viel tegen. De grote auto­mo­bielfab­rieken waren net bezig met hun pro­duc­tie om te gooien voor nieuwe mod­ellen en velen raak­ten werk­loos. Daar zaten we, bij een fam­i­lie in huis. Ik heb van alles gedaan, tomaten geplukt, in een bakkerij gew­erkt en gelijk op een boerderij. Gelukkig vond ik werk in Brockville bij de Auto­matic Elec­tric, maar door een inci­dent met de auto kwam ik te laat op werk en stond weer op straat. Na nog wat baan­t­jes bracht ik melk rond o.a. bij de St. Lawrence Engine Com­pany. Daar zag ik iemand staan te knoeien achter een draaibank, ik raakte in gesprek, liet zien wat ik kon en kreeg een baan aange­bo­den. Op 15 augus­tus 1958 werd onze dochter Gwen­do­line geboren.

willemjohannesmelchers10Nadat we een prachtig huisje aan de riv­ier had­den moeten ver­laten omdat de lig­ging nogal wat prob­le­men gaf, kon­den we uitein­delijk een won­ing aan de Sal­is­bury Ave. Betrekken. We gin­gen kam­peren, dicht­bij Brockville, maar ook over de grens in de USA. 1 april 1953 werd Sandra-​Ann geboren. In 1969 zijn we voor een vakantie naar Hol­land gegaan.

Daar ont­dek­ten we dat er in Hol­land veel meer wel­vaart was dan in Canada en dan had je ook je fam­i­lie nog in de buurt. Een paar jaar later zijn we nog eens naar Hol­land gegaan en toen besloten we echt terug te komen. Ik nam ontslag en ging naar Hol­land om voor een baan te zor­gen. Toen ik met de baan op zak terug ging naar Canada om van alles te rege­len duurde het zolang dat de baan m’n neus voor­bij ging. Weer werk zoeken en dat lukte bij Black en Decker waar ik hoofd super­vi­sor werd van het machine departe­ment. Ik studeerde onder­tussen een man­age­ment cur­sus. Ik kreeg ook nog een pro­motie, maar met de voor­waarde dat ik in de mid­dag­ploeg kwam.

Dat kwam niet goed uit. Mijn vrouw werkte overdag en ‚s avonds had ik mijn studie en m’n fotografiehobby. Dat con­flict liep niet goed af en moest ik weer op zoek naar een baan. Na een avon­tuur op een scheep­swerf hoorde ik dat de firma Elec­trolux een nieuwe fab­riek zou openen.

Op de hogeschool had ik genoeg geleerd over het opzetten van een nieuwe zaak en ik kreeg de job. Ik haalde nog wat tech­nis­che mensen bij Black en Decker van­daan (mijn wraak op ze). Ik had een goede baan bij Elec­trolux; hoofd van de tech­nis­che dienst, maar Hol­land bleef trekken. Mijn zoon Ron zei dat als we dat zo graag wilden we het moesten doen. Hoe moeil­ijk het ook was, maar dit keer hebben we doorgezet. We kre­gen een groot afscheid van de medew­erk­ers van Elec­trolux en in Mon­treal gin­gen we aan boord en wer­den weggewuifd door Ron, Rene en Gwen die in Canada achterbleven.

We kwa­men terecht in Zaan­dam en woon­den in de Men­schikoff­s­traat. En won­der boven won­der kon ik weer bij de Artillerie Inricht­ing begin­nen waar ik voor ons vertrek naar Canada had gew­erkt. Ik was even gaan kijken bij de Hem­brug, oude collega’s opzoeken, maar ze vroe­gen of ik m’n baan terug wilde hebben. Dat heb ik direct gedaan. Daar heb ik gew­erkt tot april 1982. Reor­gan­isatie kwam eraan en ik ben als 57,5 jarige met pen­sioen gegaan.

We zijn ook nog op de TV geweest. Ron­dom 10 had een pro­gramma over terug gekeerde emi­granten en ze hebben ons ook ondervraagd daarover. Dan krijg je meteen een enorme bek­end­heid want bij een reünie van de mil­i­taire dienst vroe­gen ze er alle­maal naar.
Mevrouw Melch­ers – Vli­et­man is in 2011 overleden.
Dhr. Melch­ers schri­jft ver­halen voor het blad van het Pen­nemes; Pen­nen­vrucht. Ver­halen die door de bewon­ers op prijs wor­den gesteld. Maar ook in Canada want de jong­ste dochter ver­taalt ze in het Engels voor de fam­i­lie daar.

(1.) In Suhl en Zella-​Mehlis wapen­fab­rieken waren vooral man­nen en vrouwen uit de Sovjet-​Unie, Oekraïne, Bel­gië, Italië, Polen, Ned­er­land, Tsjechië , Kroatië en Frankrijk en ongeveer 700 andere onder­da­nen in dienst. Van 19411945 waren er altijd ongeveer 600 dwan­gar­bei­ders in de Mercedes-​fabriek en meer dan 400 in de Carl Walther wapen­fab­riek eve­nals ongeveer 300 werkne­mers in de metaal goed­eren fab­riek Wiss­ner.
Bron: http://​suedthuerin​gen​.su​.fun​pic​.de/​z​w​a​n​g​s​a​r​b​e​i​t​e​r​.​h​t​m​l

De heer Melch­ers is op 10 mei 2014 overleden.

Joomla tem­plates by a4joomla