Monument Harenmakersstraat17
Van onze redactie, Greet Plekker-van Sante
Op vrijdag 22 september is er een plaquette gelegd in de straat bij het huis Harenmakersstraat 17, ter herdenking van het feit, dat in dit huis het pamflet werd gestencild, de oproep voor de Februari-staking voor Zaandammers.
Burgemeester Ruud Vreeman in zijn speech:
Hoe zeer de Februaristaking hier in Zaandam leeft, weet ik uit eigen ervaring. Destijds hebben we het beeldje van Truus Menger op de Wilhelminabrug gezet. De Februaristaking staat nog altijd symbool voor het verzet tegen antisemitisme, discriminatie en onderdrukking. Dat symbool wordt hier levend gehouden doordat er nog steeds nieuwe informatie, nieuwe verhalen bekend worden. Zoals de vier foto’s die opdoken van de stakers op de Dam. Unieke beelden die aanleiding waren voor een nieuw boek van Erik Schaap over de Zaanse Februaristaking. Hij memoreerde de vele oorlogsmonumenten in Zaanstad, die de herinnering aan de oorlog levend houden. Er mist er eigenlijk nog één stelde hij: een monument dat herinnert aan een cruciale actie op de zolder van de woning Harenmakersstraat 17. Hier stencilden leden van de illegale Communistische Partij op 25 februari 1941 de oproep om het werk neer te leggen, uit protest tegen de Jodenvervolging. Een oproep die vervolgens verspreid werd en die ertoe leidde dat tienduizenden Zaankanters meededen aan de Februaristaking.
Hoe ging het er aan toe op die zolder? Erik Schaap beschrijft dat mooi: Hoe Zaandammer Willem Mans in de loop van de ochtend het Amsterdamse pamflet in handen gedrukt kreeg. U weet wel: dat pamflet met STAAKT! STAAKT! STAAKT! Hij kreeg daarbij de opdracht: verspreid dat in de Zaanstreek.
Mans ging ermee naar CPN-partijgenoot Gerard Maas. Die draaide een vel stencilpapier in zijn oude Remington en begon de oproep over te tikken. Met een pen tekende hij de losse woorden en uitroeptekens na. Mans stak het in zijn zak en fietste naar de stencilpost, in deze woning, de woning van Cees Prins.
Samen met een andere lokale communist, Piet van Breemen, jaagde Prins op zolder in hoog tempo vellen papier door het stencilapparaat.
Dat was niet zonder gevaar. Harenmakersstraat 17 was gehorig en de regelmatige ‚klik’ van de stencilmachine klonk atypisch voor deze woonomgeving.
In grote oplage werden de stencils gemaakt en vervolgens verspreid. Het resultaat is bekend.
De mensen die dit deden staken hun nek uit, ze handelden snel, uit overtuiging, maar ze namen een groot risico. Want wat zou de bezetter doen als ontdekt werd wie de aanstichters van de staking waren. Uit voorzorg sliepen ze na de staking ook een week niet thuis.
Met deze gedenksteen eren we deze helden, maar zorgen we er ook voor dat we de geschiedenis van de Zaanse Februaristaking levend houden. En daar gaat het om.
Voor we de steen onthullen wil ik een aantal mensen bedanken die eraan hebben bijgedragen dat de wens van Erik Schaap werkelijkheid is geworden:
- Raadslid Jan de Vries
- Bart Natuursteen, die de steen maakte voor een vriendelijke prijs
- De medewerkers van de Gemeente die zorgden dat de steen hier geplaatst werd
- En natuurlijk Wim Nieuwenhuijse, voorzitter van Stichting Voormalig Zaans Verzet. Hij zorgde voor de financiering via het Fonds Bevordering Arbeids Belang.
Ik wil Wim dan ook vragen om samen met mij de steen te onthullen.
Foto’s: Plekker