Cees Dekker, Kunstenaar bij Verkade
De opvallendste reclames van biscuit– en chocoladefabrikant Verkade zijn van de hand van Cees (Cornelis) Dekker (1900−1990). In de tentoonstelling „Cees Dekker. Kunstenaar bij Verkade” toont het Zaans Museum een groot aantal van zijn originele ontwerpen voor affiches, verpakkingen en brochures, die hij maakt tussen 1923 en 1961. Cees Dekker moest van zijn vader, bakker van bakkerij de Zeeuw in Zaandam, het bakkersvak in. Maar Cees was een geboren kunstenaar. Het liefs tekende hij. Na een aantal baantjes als kantoorbediende werd hij freelance ontwerper voor verschillende Zaanse bedrijven, waaronder Hille, kledingmagazijn Bischoff, Verkade en Polak &Schwarz. In 1923 kreeg Dekker een vast contract aangeboden bij Verkade. Men was bang dat hij te veel reclame maakte voor de concurrenten.
De bekendste verpakkingen van Verkade, die Dekker ontwierp, zijn de gele beschuitbus met de gestileerde Oost-Indische kers uit 1926 en het witte bakkertje tegen de zeegroene achtergrond uit 1931. Deze zijn geregeld terug te vinden op verzamelaarbeurzen. Het eerste beschuitblik met Oost-Indische kers ontwierp Dekker in 1926. In 1939 werd een kleiner busje verkocht dat bestemd was voor de kleine beschuiten. En in 1953 werd een grotere beschuitbus uitgegeven, waarin 13 beschuiten pasten. De Oost-Indische kers komt geregeld terug als versiering in andere reclames. De eerste aquarel die Dekker maakt van de Oost-Indische kers is bewaard gebleven en bevindt zich in familiebezit. Deze is op de tentoonstelling te bewonderen. Het ontwerp van het bekende bakkertje is bij velen bekend omdat het in menige reclame-uiting van Verkade voorkwam, waaronder op de vrachtwagens die bij Verkade geladen en gelost werden. Het ontwerp kreeg zelfs een prestigieuze Amerikaanse prijs voor Europese ontwerpen in 1931.
Cees Dekker ontwierp voor Verkade verpakkingen van repen bij speciale gelegenheden, zoals de Wereldjamboree van de scouts in 1937 en het 100-jarig bestaan van de Nederlandse Spoorwegen in 1939, in de vorm van een locomotief. De verpakkingen waarin 5 repen pasten kosten 25 cent. De kartonnen verpakkingen voor ontbijtkoek van Verkade uit 1936 zijn bijzonder, omdat ze aan de binnenkant afbeeldingen hebben, waarmee een heel dorp, Honingdorp, kan worden gebouwd. De kerk, het café, de school en een garage met een Verkade vrachtwagen voor de deur, aan alles is gedacht.
Naast verpakkingen voor beschuit, biscuit, waxinelichtjes en chocolade bedacht Dekker zelfs de vormen van bonbons. Maar ook maakt hij ontwerpen voor beursstands en etalages, die hij ook hielp uitvoeren. Zelfs de decors voor de Verkade revue voor het personeel in 1944 ontwierp hij. Voor verschillende afdelingen binnen Verkade ontwierp Cees Dekker het briefpapier, zoals de albumafdeling, waarbij elk album zijn eigen briefpapier kreeg. Ook onderdelen binnen het bedrijfsorgaan De Kern hadden eigen briefpapier. Zo ontwierp Dekker het logo voor de Donderdagavondclub, de Tennisclub de Ruyter. Voor de familie Verkade tekende Cees Dekker ook geboortekaartjes en verhuisberichten, evenals nieuwjaarswensen.
Voor de beroemde Verkade plaatjesalbums heeft Dekker nooit getekend, maar hij maakte wel de reclames in de dagbladen en de affiches om de nieuwe albums aan te kondigen en de verkoop ervan te stimuleren. In de jaren vijftig van de vorige eeuw bracht Verkade jaarlijks verschillende brochures uit voor de verkopers van Verkadeproducten. Daarin werden de producten beschreven of werden er aanwijzingen gegeven om ze beter te verkopen. De voorkant van deze brochures werden ontworpen door Cees Dekker. Niet alleen zijn de brochures bewaard gebleven ook de originele ontwerpen van de afbeelding zijn er nog.
Ondanks zijn vaste dienstverband bij Verkade, maakte Cees Dekker in de jaren dertig en veertig ook nog tal van logo’s, brochures en reclames voor andere Zaanse bedrijven. Of hij dit stiekem deed weten we niet, maar duidelijk is wel dat het voor Verkade geen concurrerende bedrijven waren. Er waren bedrijven bij die zelfs de verkoop van Verkade producten zouden kunnen versterken, namelijk Keg’s koffie en thee — heerlijk bij Verkade biscuit — en essences van Polak & Schwarz. Van de laatste nam Verkade waarschijnlijk de smaakstoffen af voor de fruitdrops die werden geproduceerd. Het was in sommige gevallen ook geen geheim dat Dekker deze ontwerpen had gemaakt, want hij signeerde ze bijna allemaal met zijn initialen CD. Ook op de affiches voor Verkade komt zijn signatuur vaak voor.
Naast het werk als ontwerper voor Verkade was Cees Dekker ook vrij kunstenaar. Hij had zelfs bij Verkade bedongen dat hij op zaterdag vrij was, zodat hij zich aan zijn vrije werk als kunstenaar kon werken. Hij schilderde, tekende en aquarelleerde, veelal landschappen en stillevens. Van 1926 tot 1930 volgde hij lessen aan de Rijksacademie voor beeldende kunst in Amsterdam. Hij deed dit zeer goed, alhoewel hij het laatste jaar weinig aanwezig was, waarschijnlijk vanwege zijn drukke bezigheden als ontwerper. Hoewel hij bevriend was met Zaanse kunstenaars deed hij niet graag mee met tentoonstellingen van zijn collegae. Hij moest er toe worden overgehaald om aan twee tentoonstellingen, in 1947 en 1950 mee te doen. In 1969 vertelde hij tegen een journalist dat hij niet graag afstand deed van zijn werk.
In de jaren vijftig werden zijn ogen slechter en ging hij zich bezighouden met keramiek en mozaïeken van linoleum. Eind jaren zestig zat hij vaak voor de televisie snelle portretschetsen te maken van bekende Nederlanders en politici.
In 1932 trouwde Cees Dekker met Wil de Vries (1909−2002), de telefoniste die hij bij Verkade had leren kennen. Voor haar betekende het huwelijk dat ze moest stoppen met werken. In zijn ontwerpen met vrouwen die Verkade biscuits of chocolade eten is vaak zijn vrouw te herkennen; ze was zijn geduldig model. Hun huis in de Van Ostadestraat in Zaandam op nummer 6 ontwierp Cees zelf, in de stijl van een Engels landhuis. Op de eerste etage had hij zijn atelier. Zijn ezel en palet zijn bewaard gebleven. In 1961, vier jaar voor zijn 65ste verjaardag, ging Cees Dekker met pensioen. Zijn ogen waren waarschijnlijk zo achteruit gegaan, dat het moeilijk werd voor hem te ontwerpen. Hij werkte bovendien al enkele jaren vaak thuis. Toch zijn er nog vele ontwerpen van zijn hand in de jaren vijftig, waarin de duidelijke lijnen en heldere kleurvlakken onmiskenbaar de handtekening van Dekker laten zien.
Door: Hester Wandel, 23 februari 2010
Cees Dekker. Kunstenaar bij Verkade
Van Stichting Behoud Cultureel Erfgoed Verkade, Jan Pieter Woudt, is een boek verschenen over de kunstenaar die gedurende vele jaren HET gezicht was van Verkade. Cornelis (Cees) Dekker, geboren in 1900, kwam in 1923 als vormgever in dienst van Verkade. Vóór die tijd werkte Verkade met freelance-ontwerpers, waarvan Cees Dekker er één was. Na verloop van tijd kreeg Cees collega’s en ontstond er een atelier. Cees gaf aan het team dertig jaar leiding. Cees Dekker kwam uit een bakkers-gezin. Wie kent de naam De Zeeuw (sinds 1855 zo genoemd), broodbakker niet in de Zaan? In de Vinkenstraat was de broodwinkel van de familie Dekker. Maar Cees zag geen brood in brood. Hij wilde kunstenaar worden net als zijn vrienden. Zijn vader zag dát weer niet zitten. En Cees moest aan de slag, geld verdienen. Hij werd kantoorbediende in koloniale waren, studeerde ook nog voor boekhouder, maar tekenen wilde hij het liefst. Na een overstap naar papierfabriek Hellema in de Oostzijde kreeg hij meer plezier in het werk. Hij mocht zelfs ontwerpen verzorgen. Zijn werk werd zo gewaardeerd dat er meer opdrachtgevers kwamen. Toen naast Verkade, Hille en tenslotte ook Albert Heijn zijn klanten werden, heeft Verkade hem in vast dienst genomen. Tegelijk ging hij een opleiding volgen in de kunsten bij de Zaandamse Stadstekenschool. Hij kreeg lessen van Willem Jansen en Jac. J. Koeman en volgde ook de opleidingen aan de Hendrick de Keyzerschool en de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten, in Amsterdam. Hij combineerde zijn tekenstudie met zijn werk voor Verkade. In het boek: Cees Dekker, Kunstenaar bij Verkade leest u over zijn geschiedenis en zijn vele voorbeelden van zijn werk te zien. Een prachtig naslagwerk, dat een aanvulling is bij de boeken over Verkade.
Stichting Cultureel Erfgoed Verkade
Diederik Sonoyweg 10
1509 BR Zaandam
tel: 075 614 94 99
tel: 075 616 48 98
