Panorama zaandam by Tilemahos Efthimiadis

DE TYPHOON ALS VERZETS­BLAD

C A N O N VA N D E Z A A N STR E E K
Hoeveel weten wij nog van onze Zaanse geschiede­nis? Ken­nen we alleen de gebeurtenis­sen uit onze eigen tijd of gaat het his­torisch besef dieper? Hoeveel zouden wij moeten weten of willen weten? Wat zijn eigen­lijk de belan­grijk­ste gebeurtenis­sen uit onze Zaanse geschiede­nis en voor wie waren die belan­grijk? Wat vindt u belan­grijk? Rob Swart en Peter Roggeveen duiken in de geschiedenis­boeken en geven de komende maan­den veel antwo­or­den in de Geschiedenis­canon van de Zaanstreek.

De Typhoon als verzets­blad
Eerste exem­plaar ver­scheen op 12 okto­ber 1944
Bron: NHDag­blad Zaanstreek, zater­dag 2 jan­u­ari 2010
Door: Peter Roggeveen
de typhoon 1De Typhoon, Dag­blad voor de Zaanstreek, kwam recht­streeks voort uit de ille­galiteit. Het was een echt verzets­blad waar­van het eerste exem­plaar ver­scheen op 12 okto­ber 1944. Het blad werd uit­ge­bracht door de Rooms Katholieke Cen­trale (RKC), een overkoe­pel­ing van het katholieke verzet.


De eerste maan­den van De Typhoon ver­liepen tumultueus. Het begon al met een dis­cussie over de naam. Het eerste verzetskran­tje van de RKC werd op 10 okto­ber 1944 gelanceerd onder de naam De Mof­fen­zeef. Veel stelde het niet voor: een aan beide kan­ten getypt vel­letje, vol type­fouten. Vanuit de ille­galiteit was er veel kri­tiek op de naam, die veel te provo­cerend werd bevon­den.
Het ver­haal wil dat er tij­dens een dis­cussie over de naam van het blad een Engels vlieg­tuig overvloog van het type Typhoon. ’Waarom noe­men we de krant niet De Typhoon?’ opperde iemand ter plekke. Aldus geschiedde.


Sten­cil­ma­chine
Na de ver­schi­jn­ing van het eerste num­mer op 12 okto­ber 1944, wederom getypt op een vel­letje, kreeg het blad snel steun van ver­schil­lende verzets­groepen. Van een dag­blad was echter geen sprake. Vanaf 22 okto­ber 1944 kwam het uit als een week­blad.
De oplage bedroeg een paar hon­derd exem­plaren die in elkaar wer­den geknut­seld op de sten­cil­ma­chine in de film­cab­ine van het rooms-​katholieke verenig­ings­ge­bouw De Bond in de Zaan­damse Oost­z­i­jde. Het papier, sten­cils en inkt werd geleverd door boekhan­del Brinkman aan de West­z­i­jde. Eige­naar Willem Brinkman was actief in het verzet, onder meer als dis­trict­slei­der voor onder­duik­ers.
Hij over­leefde de oor­log niet en over­leed op 20 feb­ru­ari 1945.
Het aan­tal artike­len, berichten en com­mentaren nam dus­danig toe dat besloten werd de sten­cil­ma­chine te ver­ruilen voor een drukpers.

Drukpers
De drukpers bevond zich in de drukkerij van Jan Vos aan de Oost­z­i­jde, vri­jwel tegen­over het rooms-​katholieke verenig­ings­ge­bouw.
Op 3 decem­ber 1944 rolde de eerste gedrukte krant van de pers. Om het risico op ont­dekking van de ille­gale drukkerij te sprei­den, werd de zetterij ver­plaatst naar een ’geheime kamer’ in de katholieke bib­lio­theek aan de Zuid­dijk.
Die voorzichtigheid bleek geen over­bod­ige luxe. Tij­dens een inval van de Duit­sers in de drukkerij van Vos werd veel mate­ri­aal in beslag genomen. Toch was De Typhoon daarmee niet ter ziele. Uit Ams­ter­dam werd met paard en wagen een gede­mon­teerde vlakpers naar Zaan­dam ver­vo­erd die een plek kreeg in de boek­binderij van Ger­rit Fid­de­laar aan de Oost­z­i­jde. De ben­odigde stroom werd afge­tapt van bedri­jven in de omgev­ing. Bij stroomuit­val, geen zeldza­amheid in die tijd, werd een beroep gedaan op mankracht waar­bij de pers met touwen heen en weer werd getrokken.
Een bij­zon­dere edi­tie was de bevri­jd­ingskrant die op zater­dag 5 mei 1945 ver­scheen en deels gedrukt was op oranje papier.

de typhoon 2

de typhoon 3

Drukkerij Stu­ur­man
Na de bevri­jd­ing werd de krant voorgezet als Sticht­ing De Typhoon, een dag­blad, met als uit­gever H.P. Stu­ur­man, van drukkerij Stu­ur­man op de hoek Westzijde/​Herengracht. De een­dracht tij­dens de oor­logs­jaren veran­derde als snel in twee­dracht bij de naoor­logse De Typhoon.
De oor­spronke­lijke ini­ti­atiefne­mers van RKC wilden een katholieke krant maken, ter­wijl andere betrokke­nen kozen voor een neu­trale krant. Het lei­dde tot wrijvin­gen. Die liepen zo hoog op dat hoof­dredac­teur Erwin Baum­garten in 1946 vertrok, broer Wal­ter vol­gde in 1948. Na het vertrek van de beide Baum­gartens ontstond een nieuwe sit­u­atie met andere mensen aan het roer die niet betrokken waren geweest bij de ille­gale De Typhoon.

de typhoon 4Cees Mei­jer werd in 1951 aangesteld als nieuwe hoof­dredac­teur. Er veran­derde meer. Sticht­ing De Typhoon werd gewi­jzigd in NV Uit­gev­erij De Typhoon met als directeuren H.P. en A. Stu­ur­man.
In 1958 ver­huisde het dag­blad naar een nieuw pand op de hoek van de Westzijde/​Zeemansstraat. Drukkerij Stu­ur­man ver­huisde kort daarna naar een nieuw pand aan de Zee­mansstraat. In 1969 fuseerde De Typhoon met Dami­ate Pers in Haar­lem, uit­gever van onder andere het Haar­lems Dag­blad.
Op 15 feb­ru­ari 1992 vol­gde nog­maals een fusie waar­bij De Typhoon en De Zaan­lan­der samensmolten tot het huidige Dag­blad Zaanstreek.

Ger­rit Groot
Ger­rit Groot (19181981) stond aan de basis van het ille­gale blad De Typhoon. De rooms-​katholieke geestelijke stond bek­end als ’de verzetskapelaan’.
Hij werd in 1939 tot priester gewijd. In april 1941 werd hij kapelaan bij de Sint-​Bonifatiusparochie aan de Oost­z­i­jde. Groot raakte al snel betrokken bij het verzet door hulp te bieden aan onder­duik­ers. Ook speelde hij een belan­grijke rol in de Rooms Katholieke Cen­trale (RKC), een overkoe­pel­ing van het katholieke verzet.
In 1944 werd hij een van de stuwende krachten achter de opricht­ing van de rooms-​katholieke verzetskrant De Typhoon.
In augus­tus 1945 vertrok hij als kapelaan naar Rot­ter­dam. Was later rec­tor, gods­di­en­stler­aar, pas­toor en deken.

De Zaan­lan­der
De his­to­rie van De Zaan­lan­der gaat terug tot novem­ber 1886. De oprichter was J.C.Peereboom uit Wormerveer. Het ver­scheen aan­vanke­lijk als week­blad in de Zaanstreek.
Tussen 1914 en 1938 ver­scheen De Zaan­lan­der meerdere keren per week.
Vanaf 1938 werd de krant een dag­blad met zo’n 18.000 abon­nees. De oplage werd gedrukt bij de Zaan­land­sche Stoom­drukkerij v/​h E.N.Smit Ez. aan de Sta­tion­sstraat in Koog aan de Zaan.
de typhoon 5In de Tweede Werel­door­log reed het blad een scheve schaats. De Zaan­lan­der beho­orde tot de dag­bladen die zich schikte in de door de Duitse bezetter opgelegde maa­trege­len. Zo vol­gde een ver­plicht samen­gaan met kran­ten in de regio’s Alk­maar, Hoorn, Scha­gen en Den Helder. Deze kran­ten­com­bi­natie kreeg een nieuwe hoof­dredac­tie met een nationaal-​socialistische sig­natuur.
Dat leverde De Zaan­lan­der na de bevri­jd­ing een ver­schi­jn­ingsver­bod op tot sep­tem­ber 1946. In 1949 ging De Zaan­lan­der op in de Verenigde Noord­hol­landse Dag­bladen dat in totaal zeven edi­ties omvatte. In 1992 fuseer­den De Verenigde Noord­hol­landse Dag­bladen met Dami­ate Hold­ing, uit­geef­ster van onder meer De Typhoon. Dat lei­dde weer tot het samen­gaan van De Zaan­lan­der en De Typhoon tot de nieuwe uit­gave Dag­blad Zaanstreek.

Joomla tem­plates by a4joomla