Primus ouwelfab­riek

_{Bron: Zaanse Wijken, Zaandam-Zuid,16 jan­u­ari 2013}

In de jaren zes­tig was er nog volop indus­trie op het Vis­ser­shop in Zaandam-​Zuid tussen de Zaan en de Zuid­dijk. Aan de Con­rad­straat was sinds 1900 het dis­trib­u­tiecen­trum van kruide­nier Simon de Wit en aan de Bleek­ersstraat stond al vanaf 1916 de Primus ouwelfabriek.

Heilige hostie
Het prod­uct is niet alleen bek­end van het ouweltje op de tong, dat de naam is voor een niet-​gewijde hostie. Deze ouwel wordt nu nog slechts in ambachtelijke kloost­ers gemaakt.
Meer bek­end is het dunne eet­pa­pier als de onder­grond voor een kokos­makroon, de brood­sticker en de snoe­pouwel. Heel vroeger gebruikte men het in Italië en Frankrijk zelfs nog op krenten­brood. In Spanje op de nog­a­reep en taart. Ouwel is een dun wit bak­sel van ongezu­urd aar­dap­pelzetmeel of rijstzetmeel, plan­taardige olie en water.

De ouwelfab­riek werd in 1916 aan de Zaan opgericht door de twee broers Pel, die in deze peri­ode nog een tim­mer­fab­riek had­den. De eerste naam luidde De Vrede. Dat kon niet ver­hin­deren dat de broers al gauw ruzie kre­gen. Eén broer vertrok en richtte zijn eigen ouwelfab­riek op onder de naam Zaano Ouwelfab­riek.
De Vrede ging in 1935 een fusie aan met Primus Ouwel. Maar de Vrede, die later de naam Primus kreeg, bleef de beter lopende fab­riek en nam zelfs in 1997 het andere bedrijf over.

Ver­huiz­ing
Maar na bijna negentig jaar aan een zij­tak van de Zaan tussen de Prins Hen­drikkade en de Bleek­ersstraat, in de bin­nen­stad van Zaan­dam, was het voor­bij. Want ondanks dat er spo­radisch vol werd gedraaid, kreeg de fab­riek veel klachten over gelu­idsover­last, dus ging het bedrijf ver­huizen naar het indus­triege­bied van een buurge­meente Oostzaan.

Zaan­dam had al leuke ideeën voor de leeg te komen grond. Er was namelijk een plan in ontwik­kel­ing voor won­ing­bouw. Nu zit het bedrijf aan de andere kant van de Zuid­dijk; een stukje verder. De nieuwe man Sil­vestri trad zestien jaar gele­den in dienst en is onder meer ver­ant­wo­ordelijk voor de export. Liefst tachtig pro­cent van de pro­duc­tie wordt geëx­por­teerd, vooral naar nogafab­rieken in Frankrijk, Spanje en Italië.
Primus Ouwel zit sinds 2004 op de huidige locatie aan De Ambacht op het indus­tri­eter­rein in Oostzaan.