Panorama zaandam by Tilemahos Efthimiadis

Kuiperij Tiem­stra zo getrouw mogelijk nagebouwd

Bron: NHD Zaanstreek, 21 mei 2011. door: José Pietens

De ver­stilde sfeer van toen
kuiperij1Eén stap over de drem­pel en je bent zes­tig jaar terug in de tijd. In de schuiten­mak­erij op de Zaanse Schans wordt zo getrouw mogelijk de vroegere kuiperij van de gebroed­ers Tiem­stra nage­bouwd. Het museum gaat 1 juni 2011 open, tegelijk met het vieren van vijftig jaar Zaanse Schans.

De kuiperij werd in 1919 opgericht door de vader van Simon en Jaap Tiem­stra. In een loods achter de Hen­drik Soete­boom­straat in Oost­zan­er­w­erf (nu behorend tot Amsterdam-​Noord) maak­ten zij tot 1987 vaten en kuipen die dienst deden als ver­pakkings­ma­te­ri­aal voor vloeibare pro­ducten. Na het over­li­j­den van Jaap in 1999 — Simon stierf elf jaar eerder — werd de kuiperij geheel intact aangetrof­fen. Tes­ta­men­tair was vast­gelegd dat de inven­taris bij elkaar moest bli­jven en ten­toongesteld moest wor­den. In 2002 kwam de col­lec­tie in han­den van sticht­ing De Zaanse Schans en werd de kuiperij ont­man­teld. Al die jaren was er geen geld of plek om de inven­taris uit te stallen.

Dankzij Europese en provin­ciale sub­si­dies kri­jgt de kuiperij een tweede leven in de onder lei­d­ing van Paul Car­ree geren­oveerde schuiten­mak­erij (anno 1859) aan het Kraaien­pad. Sinds begin april zijn decor­bouw­ers Jaap Ver­burg uit Weesp en Nanette Goede­mans uit Utrecht en dec­o­ra­teurs Fred Ver­weij en Jan van Dam van het Purmerendse Kloost­er­boer Decor er aan het werk.

Ont­man­tel­ing
Ver­burg, die eerder meew­erkte aan het Verkade Paviljoen, kwam wel eens in de oor­spronke­lijke kuiperij om vaten te halen voor zijn decor­w­erk in de filmw­ereld. Maar voor de inricht­ing heeft hij geen beroep op zijn geheugen hoeven doen. Bij de ont­man­tel­ing van de kuiperij zijn foto’s van het interieur gemaakt; geen over­bod­ige luxe. Ver­burg: „Het begin was een chaos: een loods vol machines en een enorme berg gereed­schap­pen. Ik denk wel meer dan duizend stuks.” Van elk stuk moest wor­den uit­ge­zocht waar het voor diende. Want bezoek­ers moeten stap voor stap een beeld kri­j­gen hoe de kuipen en vaten wer­den gemaakt. Bij het uit­zoeken kwam een boek over oude ambachten met beschri­jvin­gen van de gereed­schap­pen van pas. „In het boek staan tekenin­gen van een kuiper en daar­voor is Tiem­stra het model geweest. Hilar­isch detail”, zegt Goedemans.

Duigen
kuiperij2De zagen, schaven, duigen en alle andere stukken wer­den pre­cies zo neergelegd en opge­hangen als bij Tiem­stra het geval was. Rijen gereed­schap­pen hangend voor de ramen en liggend op planken aan de muur. Met film­p­jes in ’Super 8-​sfeer’ en licht­ef­fecten wor­den delen van het pro­duc­tiepro­ces en de bijbe­horende gereed­schap­pen uit­gelicht. Alles tek­st­loos, zodat geen ver­tal­ing nodig is voor buiten­lan­ders. Ver­burg: „Een museum moet een belev­ing zijn. Tegen­wo­ordig kun je niet meer aan komen met een uit­stalling in een vit­rinekast.” Het team verdiepte zich niet alleen in de kuiper Tiem­stra, maar ook in de per­soon Tiem­stra.
Ver­burg: „Jaap was stroper en rookte de gevan­gen palin­gen zelf. Dus staat er een rookkast met palin­gen. Ook kwa­men we erachter dat hij een boks­f­reak was. Er hangt een poster van Cas­sius Clay, afkom­stig uit de kuiperij.” De zolder is een stilleven, een soort loungeruimte met luie stoe­len en dranko­rgels. Goede­mans: „Hij stookte zelf drank, maar we ver­denken hem ervan rest­jes uit de vaten jen­ever te hebben gehaald. Had hij een spe­ciale stok met een lam­pje voor, zodat hij in het vat kon kijken of er nog wat in zat.”

Foto: Bezoek­ers in de Kuiperij. Foto Plekker

kuiperij3Ver­oud­eren
Behalve in de research en het inrichten gaat er veel tijd zit­ten in het ’ver­oud­eren’ van het museum. Na de ren­o­vatie werd de schuiten­mak­erij ’strak en nieuw’ opgeleverd. Niet passend voor de kuiperij, alles moet er oud en afgeleefd uitzien. Dec­o­ra­teur Ver­weij maakt nieuw hout oud, voorziet deuren van een afge­blad­derd ver­flaagje en gaf de trap een ingesleten look, die sug­gereert dat de tre­den in de loop der jaren duizen­den voet­stap­pen te ver­w­erken hebben gehad. Er komt dec­o­ratief spin­nen­rag en het team gaat de boel ’ver­stof­fen’. „Om de sfeer van het verleden te ver­sterken”, zegt Goede­mans. „Ooit heeft Jaap de deur achter zich dicht­getrokken. Alles zat onder het stof en was ver­stild. Die sfeer willen we terug.”
Foto: Fred Ver­weij (rechts) en Jan van Dam (achter­grond) aan het werk in de kuiperij. Foto: José Pietens

’Kuiperij moet naar de Zaanse Schans’

Bron: NHDag­blad Zaanstreek, 13 mei 2007

kuiperij4De kuiperij van Tiem­stra staat straks op de Zaanse Schans’. Kran­tenkop uit mei 2001. Ini­ti­atiefne­mer was Paul Klaren­beek.
Maar in 2007 is er nog steeds geen kuiperij in het Zaanse buurtje. Klaren­beek verzucht: „Het is gewoon een schande. De Zaanse Schans, de gemeente Zaanstad, ze hebben alle­maal een toezeg­ging gedaan. Maar van daden komt het niet. Ik heb nu een andere oploss­ing. Ik koop de voor­ma­lige boten­loods op de Zaanse Schans, zodat daar de kuiperij geves­tigd kan wor­den.” Het gaat alle­maal om de vroegere kuiperij van de gebroed­ers Simon en Jaap Tiem­stra.
Simon over­leed in 1988 en Jaap elf jaar later in 1999.
De kuiperij, opgericht in 1919, bevond zich in een loods achter de Hen­drik Soete­boom­straat in Oost­zan­er­w­erf.
kuiperij5De vader van Simon en Jaap was met de kuiperij begonnen. Kuipers wer­den vroeger droog– of natkuipers genoemd. Dat hing af of de fusten voor droge of vloeibare pro­ducten wer­den gemaakt. De gebroed­ers Tiem­stra waren natkuipers. Dat betek­ende dat de pro­ducten absoluut vocht­dicht moesten zijn. De gebroed­ers maak­ten dus vaten en kuipen. De vaten deden dienst als verpakkings-​materiaal voor boter, melk, azijn, olie, vis, vruchten, groen­ten, jen­ever, rum en alle soorten bieren en wijnen.

Joomla tem­plates by a4joomla