Geschiedenis van Sint Maarten
Van onze redactie
De oorsprong
Heel vroeger (in het jaar 316) leefde er in Hongarije een man, genaamd Martinus.
Hij was een ridder in dienst van de koning.
Toen hij met een groep soldaten naar Frankrijk reisde, kregen ze heel slecht weer.
Het regende, het werd koud en het ging vriezen.
De mannen waren te paard en wilden zo snel mogelijk naar de volgende stad gaan. Daar wilden zij aankomen voordat de poorten sloten. Alle mannen behalve Maarten zetten er flink de vaart in. Maarten reed rustig verder, hij spaarde zijn paard. Het weer werd steeds slechter en Maarten kwam in een sneeuwstorm terecht. Toen Maarten eindelijk bij de stadspoort aankwam, trof hij er een man aan die in lompen gekleed was. Deze man had het erg koud en zou de nacht zo niet overleven. Maarten zag dat en scheurde zijn eigen warme mantel in tweeën. Een helft gaf hij aan de man, de andere helft hield hij zelf. Maarten’s vrienden zaten al lang in de herberg en schaamden zich een beetje, omdat zij doorgereden waren. Zeker toen zij ontdekten dat Maarten zijn halve mantel had weggegeven. In die nacht had Maarten een droom. Hij zag Christus met zijn halve mantel om. Dit maakte zoveel indruk, dat Maarten het leger vaarwel zei en zich geheel wijdde aan de kerk. Hij werd duiveluitdrijver en later zelfs bisschop van Tours (Frankrijk).
Op 11 november 397 overleed hij en werd Tours een soort bedevaartoord. Hij werd al snel heilig verklaard, er werden kerken naar hem genoemd en op zijn sterfdag werd het Sint-Maartensfeest in het leven geroepen. Maarten was een echte weldoener. Hij dacht alleen aan de mensen die het slechter hadden dan hij. Hij deelde alles wat hij had.
Bron: Koninklijke Bibliotheek — Nationale bibliotheek van Nederland
Nog meer over Sint Maarten
Ontwikkeling in de 20e eeuw
Als bedelfeest was Sint-Maarten lange tijd een feest voor de armen. Rijke burgers zagen hun kinderen er liever niet aan mee doen. Pas in de jaren ’20 en ’30 van de 20e eeuw veranderde dit.
Het Sint-Maarten werd nu juist gezien als een mooie, eigen traditie, die behouden moest worden.
Tradities
Sint-Maarten wordt niet overal op dezelfde wijze gevierd. In sommige plaatsen worden optochten georganiseerd, in andere worden vreugdevuren ontstoken. Zeer algemeen is de lampionnentocht. Deze laatste traditie komt het meest voor in de noordelijke provincies en in Noord-Holland.
De kinderen maken lampionnen of hollen bieten uit en gaan met de lichtjes langs de deuren. Daar zingen ze speciale Sint-Maartens-liedjes en krijgen hiervoor snoep of fruit. Vroeger werd het lichtje rondgedragen in een uitgeholde voederbiet. Hoewel dit soms nog wel gedaan wordt, zijn kleurige, door de kinderen zelf gemaakte, lampionnen tegenwoordig het meest gebruikelijk. Deze lampionnen worden vaak onder schooltijd gemaakt, bijvoorbeeld in de lessen handenarbeid.
Dat het feest niet verdwijnt, maar zich in tegendeel verder verspreidt, wordt geïllustreerd door de ontwikkeling in Amsterdam. Het feest werd hier al honderden jaren niet meer gevierd, tot het enkele decennia geleden in de buitenwijken opdook, onder invloed van de omliggende gemeenten. Begin deze eeuw doken de eerste lampionnen ook aan de grachten op, en inmiddels is het Sint-Maartenlopen ook in Amsterdam een levende traditie.
In Oostenrijk en delen van Duitsland eet men op deze dag traditioneel gans, het zogenoemde Martiniganslessen of Martinsgansessen.
Deze traditie komt voort uit de legende dat Sint Maarten te bescheiden was om zich tot bisschop te laten wijden en zich daarom verstopte, ganzen verraadden hem echter door hun gesnater.
Een andere legende vertelt dat een stel ganzen onder de preek de kerk binnenliep en de preek verstoorden, de ganzen werden daarom gevangen en opgegeten. In Oostenrijk en Zuid-Tirol kent men ook het Sint-Maarten lopen. Men gaat met lantaarns door de straten begeleid door iemand die met een rode mantel om als Romeins soldaat verkleed is en op een schimmel zit. Deze man stelt Sint Maarten voor. Men noemt dit de Martinsritt. De kinderen zingen liederen en als afsluiting is er een kampvuur dat Martinsfeuer genoemd wordt. In het oosten van Oostenrijk wordt op deze dag dikwijls de nieuwe wijn door de pastoor gezegend.
De (cor)relatie van het feest met religie is niet sterk. In Nederland wordt het Sint-Maartenfeest gevierd door kinderen van alle gezindten. In veel liedjes wordt vaak nauwelijks aandacht aan de religieuze achtergrond besteed. De liedjes hebben vaak een humoristisch karakter en het repertoire wordt ieder jaar aangevuld met parodiërende of satirische teksten.
Auteurs in de Middeleeuwen
Het leven van Martinus is beschreven door Sulpicius Severus (Vita S. Martini) en door Gregorius van Tours in diens Miraculorum Libri VIII. Beide schrijvers behoorden tot de meest gelezen auteurs in de Middeleeuwen en dit verklaart mede de grote populariteit van Martinus. In Frankrijk zijn duizenden kerken aan hem gewijd.
De St. Martinus basiliek in Tours werd een nationaal heiligdom.
In Nederland is Martinus onder andere de patroon van de steden Utrecht en Groningen (Martinitoren).
11 november
11 november is de dag dat mijn lichtje,
dat mijn lichtje
11 november is de dag
dat mijn lichtje branden mag
Sintemaarten had een muis
Sintemaarten had een muis
Die moest naar het ziekenhuis
Met z’n rooie petje
Lag-ie in z’n bedje
Tips voor kinderen
Zie ook de website met tips voor kinderen: pinkelotje.nl/sintmaarten.html