Zaandamse jongens organiseerden eerste intochten Sinterklaas
’En dan komt daar ineens Sinterklaas’
Bron: NHDagblad Zaanstreek, 12 december 2009 door Rob Swart
De eerste sinterklaasintocht is van 1943 of nog eerder. Dat blijkt uit foto’s, knipsels en zelfs een handgeschreven brief van de ’foute’ burgemeester Vitters, die Siem Pos (80) al bijna zijn leven lang bewaart.
Het was het Jongenscomité Zaandam dat de eerste intocht organiseerde. Er zijn oudere foto’s van intochten dan die de ’Canon van de Zaanstreek’ laat zien.
Er was bijna niks in die tijd, vertelt Pos. Om een beetje leuk bezig te zijn hadden de jongens in de zomervakantie een circus gemaakt. De toegang was gratis, maar er was wel een collecte. Van de opbrengst werden cadeautjes gekocht voor kinderen die helemaal niks hadden. Vanuit die groep ontstond het idee om Sinterklaas op een boot in de haven van Zaandam te laten aankomen. De sint was er wel, bijvoorbeeld in de winkel van Bischoff (destijds hoek Westzijde/Stationsstraat) maar er was geen intocht. Links en rechts leenden en kregen de jongens spullen om van de intocht een succes te maken. Verkade gaf kantkoek dat de jongens in kleine stukken sneden en als pepernoten uitdeelden. Er werd een boot geleend, een koetsier leende de jongens een paard, het tweede paard kwam van een schillenboer in Assendelft.
In een krantenartikel gedateerd december ’43 wordt het Jongencomité bedankt door ’vele dankbare ouders’. Het is het oudste nog bestaande teken van leven van de sinterklaasintocht. Maar het kan ook in 1942 zijn begonnen, zegt Pos. Hij weet het niet precies meer. Net als de laatste keer dat de jongens de intocht organiseerden. Ze hebben het dertien keer gedaan, denkt Pos. Maar hoe de organisatie van de sinterklaasintocht van het Jongenscomité naar de Zaandamse Gemeenschap ging, staat Pos nog als de dag van gisteren voor de geest. En hij kan er nog steeds razend om worden. „Wij waren bezig met de organisatie van de volgende intocht, toen we uitgenodigd werden voor een bespreking op het kantoor van de Zaandamse Gemeenschap. Daar zei Rinus Hille (later wethouder in Zaandam en burgemeester in Wormerveer, red) dat zij voortaan de intocht gingen organiseren. Ze hadden de vergunning al aangevraagd en gekregen. Achter onze rug om hadden ze dat geregeld. Er is ons nog wel gevraagd of we wilden helpen, maar dat hebben we allemaal geweigerd.”
Gezichten
Maar het zijn vooral de mooie herinneringen die bij Pos zijn blijven hangen. De gezichten van de kinderen in Oosterweide, waar de kinderen zonder huis woonden. De menigte die er stond als de Sint kwam aanvaren. „Als mijn vader ging praten over de Eerste Wereldoorlog ging het bij ons het ene oor in en het andere uit. Ik wil dus ook niet zeuren over de bezetting. Maar je moet je voorstellen, er gebeurden dingen waarvan je je nu afvraagt hoe dat heeft kunnen gebeuren. Ik heb mijn moeder horen zeggen: Ik zou je wel iets te eten willen geven maar ik heb het niet. Over die tijd gaat het. En dan komt daar ineens Sinterklaas en die deelt lekkere dingen uit. Dat was onvoorstelbaar.” Wellicht het fraaiste verhaal is dat van zijn broer Henk, die vele jaren voor Sinterklaas speelde. Henk Pos zat in het verzet en er was net een bericht dat hij gezocht werd. Hij zat ondergedoken, maar besloot wel gewoon de intocht te doen. En zo kon het gebeuren dat bij de rondrit de gezochte Sint werd toegewuifd door de Duitsers, die kantoor hielden in een herenhuis op de Gedempte Gracht.
Tekst:
Kabinet van den Burgemeester, Gemeente Zaandam, Zaandam, 23−11−44 Beste Siem Pos, Je briefje ontvangen, hartelijk bedankt voor de kaarten voor mijn kinderen, zij komen vast. Met het licht zal het moeilijker in orde komen, daar slechts de Duitsche autoriteiten de bevoegdheid hebben tot weder aansluiting. Is er niet de mogelijkheid door middel van een tandem met dynamo wat licht te krijgen. Zoo doet Perren het ook in het Flora Theater.
Hartelijk groetend,
was getekend Vitters.
Sint Nicolaas in Zaandam’s straten.
- Zaandam’s Jongenscomité actief –
Twee december. Vol is het in de straten van Zaandam, vol met winkelende moeders met kinderen, die dit jaar, het zoo droevige jaar 1944, toch Sinterklaas willen vieren. Een gedeelte van ons land is nog aan zijn vrijheidsstrijd bezig, een ander gedeelte – het Zuidelijke – is vrij van meer dan vier jaren Duitschen druk. De strijd gaat voort, maar hier in Zaandam wandelen de moeders met hun kinderen rustig langs de Westzijde, langs Gedempte Gracht en Oostzijde en koopen, wat er nog te krijgen is, want de artikelen zijn schaarsch. Kinderen zeuren om Sinterklaas, die vroeger toch altijd in een of andere zaak kwam en er nu niet was. En dan prevelt vader of moeder iets van: “Hij kon er toch niet doorkomme, ze zijn veels te veel an ’t vechte, jò,” en daarmee nam het kind genoegen. Hij wist ook wel, wat die machines boven zijn hoofd te beduiden hadden. Maar hoor, wat is dat? Gejuich! Gejuich, dat sterker en sterker wordt en plotseling zien vele kinderoogen daar tòch de Goed-Heiligman komen in een open landauer, een koetsier met goud galon om zijn hoogen hoed op den bok, knallend met zijn zweep. Winkels zijn vergeten. Daar rijdt Sint Nicolaas met zijn knecht en er voor gaat een prachtig uitgedoste heraut, met een groote gouden klauwende leeuw op den rug van zijn korte fluwelen jas. Juichen, juichen, tot de Sint bij “Ons Huis” is aangekomen en van het balcon af nogmaals de luide toejuichingen van de samengestroomde menigte in ontvangst neemt.
Dit alles, deze vroolijkheid, deze juichende stemming in een zoo donkere tijd als de winter van 1944 is, heeft het Zaandamsche Jongenscomité teweeg gebracht. En wij, kinderen en ouderen, zijn deze wakkere jongens er dankbaar voor. De kindermiddagen, Zaterdag 2 en Maandag 4 December in “Ons Huis” georganiseerd, klonken als welluidende klokken. Er was een aardig variété-programma in elkaar gezet, een eigen orkestje, “band”, zooals ze zeiden, verzorgde de muziek. Clowns, August en zijn maat, een goochelaar, die allen in spanning hield, o, er was zooveel te genieten. Luid klonken de Sinterklaas-versjes op in de zaal, die grillig werd verlicht door een groote petroleumlamp, voor op het tooneel geplaatst. Ja, het was een electriciteitsloos tijdperk, die winter van 1944 en gas was er nog maar een weekje en sterk gerantsoeneerd. “Ons Huis” zou electriciteit hebben gekregen, maar de gemeentezekering sloeg door. Het roodgele licht van de petroleumlamp gaf er een meer intieme huiselijke sfeer aan en was niet het licht, waarnaar wij het meeste opzagen. Het groote licht van dezen dag, van deze middagen, was de onvermoeide geest van de knapen van het Zaandamsche Jongenscomité. Dit was met recht het licht in de duisternis. Die jongens wisten door te zetten, ook in moeilijke tijden. De echte Zaansche geest, de geest, die onoverwinnelijk is. Met deze jongens durven wij het leven in te gaan. Wij, kinderen en ouderen. Het was een der ontroerendste Sinterklaasfeesten, die we meemaakten door de goedheid, die er van uitstraalde en die wij allen in dit duistere jaar zoo misten. Jongens, van geheel Zaandam, onze hartelijke dank. Het was àf.
Zaandam, December 1944.
Opgesteld door J.A. Wit,
toen de “Provinciale Noordhollandsche Courant” was verzegeld.
De onderstaande foto’s zijn genomen in 1950. Fotograaf: Jonkhart, Zuiddijk 158, Zaandam
