Russische replica Shtandart in Zaandam
Door: Moira van Dijk, verslaggever voor De Zuidkanter
Historisch zeilschip de Russische replica Frigate Shtandart viert verjaardag in Zaandam. Exact 10 jaar na de maiden-trip komt de replica van het schip dat Tsaar Peter de Grote in 1703 in St. Petersburg bouwde terug naar Zaandam.
Het zeilschip met zijn bemanning is speciaal naar Zaandam gekomen om dit te vieren. Op vrijdag 2 juli voeren ze majestueus de haven van IJmuiden binnen, om via het Noordzeekanaal naar de Zaanse haven te varen. Voor de Zuidkanter mocht Moira van Dijk in IJmuiden opstappen.
Indrukwekkend
Schepen houden zich niet aan een dienstregeling. Na een uur vertraging zie ik eindelijk de Shtandart de Zuidersluis binnen varen. ‘Mooi hè?’ vraag ik twee mannen die aan de kade staan te kijken. Nadat ze dit beamen zeg ik trots dat ik mee mag varen. Het schip komt dicht langs de kant en een matrozenhand trekt me aan boord. Nog onder de indruk word ik aan de Russisch-Poolse crew voorgesteld en het schip vervolgt zijn koers over het Noordzeekanaal naar Zaandam.
‘Life is what you make it’
Ik krijg een korte rondleiding over het schip, een replica van het eerste fregat dat Tsaar Peter de Grote in 1703 bouwde als onderdeel van de Russische marine. Het fregat telt 28 kanonnen en werd al in 1704 ingezet tegen de Zweden. Voor de realisatie van de replica was doorzettingsvermogen nodig. Pas na drie jaar bouwen kwamen de eerste investeerders. De economische situatie in Rusland was slecht. In 2000 werd de droom van kapitein Vladimir Martous toch werkelijkheid, dankzij het doorzettingsvermogen van een grote groep vrijwilligers. Het motto van het schip is dan ook: ‘Life is what you make it’.
Aan het roer
Kapitein Vladimir vraagt of ik het roer wil overnemen. Natuurlijk wil ik dat! ‘Meer naar links?’, vraag ik. Vladimir: ‘Op dit schip is een belangrijke regel dat je zelf bedenkt hoe het moet. Zo leer je het heft in eigen hand te nemen en zelf beslissingen te nemen.’ Gelukkig is het Noordzeekanaal kaarsrecht en kan er niet veel mis gaan. Als ik tijdens het sturen wegkijk om een praatje te maken word ik streng toegesproken door Max, de tweede kapitein. ‘Je probeert twee dingen tegelijk te doen. Dan doe je ze allebei slecht!’.
Crew
De samenstelling van de bemanning op het schip is wisselend. Nu slaapt de tien man tellende crew in stapelbedden achter de keuken, maar tijdens wedstrijden slapen er wel 35 bemanningsleden aan boord in hangmatten. Max is dit jaar voor het eerst tweede kapitein. Dat betekent dat kapitein Vladimir eindelijk met vakantie kan en meer bij zijn vrouw en kinderen kan zijn. Tijdens de lunch leer ik de andere passagiers kennen. Eén van hen kent Vladimirs dilemma. Hij was 35 jaar geleden matroos, maar zei het varen vaarwel voor zijn gezin.
Oranjegekte
Als we Zaandam binnenvaren is het bijna tijd voor de wedstrijd Nederland — Brazilië. Door de oranjekoorts zijn er minder geïnteresseerden op de been dan gehoopt. De Havendienst maakt dit goed door een onthaal met waterkanon en het Kapiteinskoor. Vrijwilliger Els Heyboer komt aan boord: ‘Wat we de Zaankanters mee willen geven is dat het schip niet alleen belangrijk maritiem erfgoed is, maar veel meer dan dat. Jongelui in Rusland krijgen een kans hun dromen te verwezenlijken. Ze helpen als vrijwilliger en mogen als beloning meevaren.’
De tocht zit er op. Ik neem afscheid als de crew zich klaar maakt voor de voetbalwedstrijd.
De Shtandart zal in augustus 2010 terugkomen voor SAIL Amsterdam.
Factsheet STS Shtandart
- Lengte: 34,5 m
- Tuig: Driemaster
- Breedte: 6,9 m
- Zeiloppervlakte: 680 m2
- Hoogte: 33 m
- Bouwjaar: 1999
- Diepgang: 3,30 m
- Thuishaven: St. Petersburg
- Romp: Hout
- Vlag: Rusland
Russische replica Frigate ‘Shtandart’ voor 10-jarig jubileum terug in Zaandam.
Exact 10 jaar na de maiden-trip komt de replica van het schip dat Tsaar Peter de Grote in 1703 in St. Petersburg bouwde terug naar Zaandam. Na 16 jaar trouwe dienst als vlaggenschip van de Russische Marine werd het schip in 1719 uit de vaart genomen. De tsaar gaf opdracht dat ‘Shtandart’ voor altijd behouden moest worden als eerbetoon aan de Russische scheepsbouw. Om aan deze wens te voldoen besloot Catherina I om het schip, dat inmiddels in slechte staat verkeerde, te repareren. Door het schip voor de herstelwerkzaamheden uit het water op de kant te hijsen, werd het onherstelbaar beschadigd. Daarom gaf zij een nieuw decreet uit met de woorden: ‘Als Peter “Shtandart’ wilde bewaren, dan zullen wij aan zijn wens voldoen en een nieuw schip moeten bouwen.’
Deze opdracht werd echter nooit uitgevoerd, tot 300 jaar later.
Op 4 november 1994 werd in St. Petersburg de kiel gelegd voor de bouw van een exacte kopie van het schip waar Peter de Grote zo veel om gaf. Volgens de traditie van de 18e eeuw werd ook de ‘nieuwe’ Shtandart rijkelijk gedecoreerd met prachtig beeldsnijwerk. Na 5 jaar hard werken met een bouwploeg van ongeveer 40 personen onder leiding van de huidige kapitein Vladimir Martous, werd de replica in 1999 in het bijzijn van 40.000 toeschouwers te water gelaten. De eerste reis van Frigate ‘Shtandart’, in 2000, ging uiteraard naar Zaandam waar Peter de Grote op een van de vele scheepswerfjes het vak van scheepstimmerman leerde.
In 10 jaar heeft ‘Shtandart’ inmiddels meer dan 55.000 zeemijlen afgelegd en is zij in zo’n 70 havens van 10 verschillende landen te gast geweest.
Frigate ‘Shtandart’ maakt als trainingsschip onderdeel uit van het non-profit Projekt Shtandart uit St. Petersburg. Deze organisatie stelt jonge mensen in de gelegenheid leidinggevende vaardigheiden te ontwikkelen door middel van maritieme activiteiten aan boord van het schip, kennis te maken met nieuwe culturen en op te treden als jonge ambassdeurs van Rusland. Precies zoals Peter de Grote het 3 eeuwen geleden voor ogen had. Het schip neemt jaarlijks deel aan diverse Tall Ships Races en is een graag geziene gast bij grote evenementen.
Ter ondersteuning van de activiteiten van het fregat, is in 2009 de Nederlandse Stichting T.S. Shtandart opgericht met als belangrijkste doel fondsen te werven voor behoud van het schip, zodat zij haar missie kan blijven voortzetten. Daarnaast zal de Stichting zich inzetten om de maritieme culturele– en historische banden tussen Nederland en Rusland te bevorderen.
