De Paaskerk

_{Bron Eigen­wijks — 16 maart 2005}

Paaskerk, een mon­u­ment zon­der staat­sie
Een inter­view met ing W.L. Doren­bos, sinds jaren adviseur kerk­be­heer en –restau­ratie van de Her­vor­mde Gemeente Zaan­dam. De Paaskerk gele­gen aan het Burg. ter Laan­plantsoen 24, Zaan­dam, hoek Kep­pler­straat en Burg. van de Stadtstraat.

Het is gebouwd als kerkge­bouw in bij­zon­dere archi­tec­tonis­che vor­mgev­ing met verenig­ingsruimten en aange­bouwde pas­to­rie.
De opdracht­gever /​eige­naar is de Her­vor­mde Gemeente Zaan­dam, met als grote pro­mo­tor Ds. J.W. van Petegem.

Finan­cieel werd bin­nen een ther­mome­ter­ac­tie gedoneerd tot ca 100.000 gulden. Vrouwen­groepen pak­ten ban­ket­staven en kauwgum in; kinderen, waaron­der Freek de Jonge, liepen weke­lijks met col­lecte­bus­jes; anderen stelden bedra­gen ter beschikking als gift of als extra ver­di­en­ste van werkza­amhe­den of overuren.
Het bouw­jaar is 1956 /​1957, en de aan­nemer is Bouwbedrijf Maarten de Wit.
De archi­tect was K.L. Sij­mons Dzn. De bouwkundig spe­cial­ist was doof en nam zijn vrouw mee naar de bouwver­gaderin­gen. Deze bouwmeester was een spec­i­fieke kerkar­chi­tect, welke zijn ontwer­pen liet uit­blinken in een uitda­gende bouwvorm. Daarin ver­w­erkte hij in de gebouwen span­nende en onverwachte afdelin­gen, bij voorkeur met ver­sprin­gend vlo­er­niveaux (splitlevel).
Ook de dakvorm en de raam­con­struc­ties zijn door hem geïn­te­greerd.
De indel­ing van de kerk is:
• De kerkzaal met balkon bevindt zich op de verdieping;
• daaron­der op ver­laagd vlo­er­peil de ver­gader­ruimten met foyer en keuken e.d.
• Nog lager bevindt zich de grote zaal met toneel en sep­a­raat het ketelhuis.

De con­struc­tie:
• in de boven– en onder­bouw veel beton ver­w­erkt in con­struc­ties, wand­de­len, kolom­men, vlo­eren, de raam­vak­w­erken van de zuidgevel, de hoge boogra­men in de oost– en west­gevel kerkzaal, alsmede de bovenge­bouwde klokken­stoel.
• Het gevel­met­sel­w­erk bevat overi­gens houten raamkoz­i­j­nen.
• Het gol­vende dak heeft stalen con­struc­ties­pan­ten en is aan de onderz­i­jde met ruw houten pla­fond afgewerkt.

In dank ontvin­gen wij van de heer Jacques Haak deze afbeeld­ing van de tekst die Karel Appel op de muur geschilderd had. Deze tekst is zeer snel weer ver­wi­jderd. De afbeeld­ing komt uit het boek van de hand van Cather­ine van Houts, met de titel ‚Karel Appel: de biografie’.

Paaskerk verkocht zon­der Appel­ra­men
Bron: NHDag­blad Zaanstreek, 26 mei 2005
De Vrije Evan­ge­lis­che Gemeente koopt de Paaskerk aan de Kep­pler­straat in Zaandam.

Maar niet de gebrand­schilderde ramen die, naar een ontwerp van Karel Appel, het schep­pingsver­haal vertellen. De kerken­raad van de Protes­tantse Gemeente Zaan­dam wil de ramen graag behouden voor de kerk waar­voor ze bedoeld zijn. Maar als er geen spon­sor komt, verkoopt de kerk de ramen desnoods aan een buiten­landse bieder. In goede staat zijn de ramen van de Paaskerk ander­half tot twee ton waard. Maar vol­gens W. Doren­bos van de kerk is er zeker vijftig­duizend euro aan restau­ratie nodig. Het liefst wil de kerk dat de ramen gewoon bli­jven zit­ten. „Als iemand daar geld voor over heeft, zullen wij geen onre­delijke prijs vra­gen.” Maar de ramen moeten wel geld opbren­gen. „Als er hier nie­mand komt, is er een kans dat de ramen naar het buiten­land gaan.” Flinke waarde De ramen zijn gemaakt door Karel Appel. Ten tijde van de oplev­er­ing in 1958 waren die nog te betalen. Nadien is Appel sterk in waarde toegenomen en verte­gen­wo­ordi­gen de ramen een flinke waarde. De verkoop van de Paaskerk is een deel van de grote gebouwen-​reorganisatie die op gang is gekomen sinds het samen­gaan van de her­vor­mde en de gere­formeerde kerken. Het Lichtschip aan de Galjoen­straat is verkocht aan de Sticht­ing Agora voor basiss­chool De Loop­plank. Over de Sta­tion­sstraatk­erk wordt nog steeds onder­han­deld met de Orthodox-​Servische kerk. De Oost­z­i­jderk­erk wordt onderge­bracht in een beheerssticht­ing. De West­z­i­jderk­erk wordt geren­oveerd en de Noorderk­erk is recent vernieuwd en ver­g­root. Wonin­gen Voor de Paaskerk is belang­stelling geweest van meerdere pro­jec­ton­twikke­laars en de meesten wilden de kerk slopen en er wonin­gen voor in de plaats neerzetten. De kerk is geen offi­cieel mon­u­ment, maar andere kerken van archi­tect Sij­mons zijn dat wel. Daarom wilde de kerken­raad het liefst verkopen aan een instelling die het gebouw zou gebruiken. De Paaskerk is gis­teren, 25 mei 2005, overge­dra­gen aan de Vrije Evan­ge­lis­che Kerk. Die gaat daar bin­nenkort dien­sten houden. De ramen waren nadrukke­lijk van de trans­ac­tie uit­ges­loten. De Vrije Evan­ge­lis­che Gemeente laat een gebouw achter aan de Park­straat in Zaan­dam. Wat daarmee gebeurt, is nog niet bek­end. De kerk is verkocht aan ZVH.

Paaskerk: een mon­u­ment zon­der staat­sie (slot)
Bron: eigen­wijks 6 juli 2005
De Paaskerk aan het Burge­meester ter Laan­plantsoen heeft een rijke his­to­rie. Het ontwerp van archi­tect K.L. Sij­mons Dzn is uniek in Zaan­dam. Het interieur met de glas­ra­men van Karel Appel maken de kerk bij­zon­der. Ing. W.L. Doren­bos, adviseur kerk­be­heer en –restau­ratie van de Her­vor­mde Gemeente Zaan­dam vertelt meer over de kerk.

Aan­vanke­lijk was de kerk volledig in gebruik voor Gods­di­en­stoe­fenin­gen en verenig­ingswerk. De pas­to­rie werd bewoond door het gezin van de eerste predikant Ds. J.W. van Petegem. Vanaf 1961 von­den vier keer per jaar mod­erne jeugd­di­en­sten plaats met ds. Ben Mar­tel en muziekaallei­der Wim Doren­bos. “Er werd nota bene jazzmuziek gespeeld met een dix­ielandork­est, jeugd­koor en eigen­ti­jdse rit­mis­che lied­jes!”, herin­nert Doren­bos zich. Deze dien­sten trokken steeds twee maal achter elkaar een volle kerk. Inmid­dels werd buurthuis De Brug geves­tigd in een deel van het gebouw en de omge­bouwde pas­to­rie. Deze werd later nog uit­ge­bouwd. Toen het buurtwerk naar buurt­cen­trum De Exter werd ver­plaatst werd de aan­bouw een verenigingsgebouw.

Karel Appel (1921 — 2006)
In de kerk springt meteen de raamvulling in de noordgevel, boven in de kerkzaal, in het oog. Karel Appel creëerde daar in geplakt glas en veel kleuren zijn visie op het schep­pingsver­haal. Ver­w­erkt in vijf grote raam­par­ti­jen en één kleiner raam, hierop beelden Adam en Eva samen de zesde dag uit. De archi­tect Sij­mons had Karel Appel sterk gepro­moot. Een door de kun­ste­naar aange­brachte wandtekst met daarop de woor­den : “De ganse schep­ping wacht met reikhalzend ver­lan­gen op het open­baar wor­den der zonen Gods”, werd afgekeurd door de toen­ma­lige kerken­raad en is inmid­dels volledig ver­wi­jderd. Het script was in kinder­lijk hand­schrift aange­bracht met scheve en vlekkerige, onregel­matige letters.

Flen­trop
Het meu­bi­lair van de kerk is ook door de archi­tect getek­end en omvat een fraai vor­mgegeven mahoniehouten bankpar­tij en stoe­len. Het litur­gisch cen­trum bestaat uit een ambu­lante preek­stoel, avond­maal­stafel en kaarshouder in licht hout. Het doopvont in de vorm van een dia­bolo is van zwaar beton, waarop een gedreven kop­eren water­bekken met diam­e­ter van 1,20 meter staat. Op het balkon staat een Flen­trop pij­porgel met aangepaste ‘kasvorm’. Dit instru­ment heeft een zwart klavier en een pedaal. Veel pijpen zijn van een
kop­er­legering, glad en gevlamd. De luid­klok is van Eijs­bouts in Asten en elek­trisch bedi­end. De Paaskerk is een gebouw met een mod­erne his­to­rie van bijna vijftig jaar. Mon­u­men­taal maar toch geen ‘mon­u­ment’. Het is in 1996 nog ger­estau­reerd en aangepast. Nu wordt er nog gek­erkt, maar er vin­den veel con­cen­traties plaats van kerkge­bouwen. Hoe de toekomst er voor de kerk uit gaat zien? Ing. W. L. Doren­bos pleit voor behoud van het gebouw als kerk met een func­tie als wijk­to­evlucht. De bouwvorm van deze kerk is niet alleen uniek voor Zaan­dam maar ook rep­re­sen­tatief voor de architct K.L. Sij­mons Dzn. Het gebouw is onlangs gekocht door de Remon­strantse Broederschap.