Jan Brasser­tun­nel

_{Van de redac­tie Greet Plekker-​van Sante, 23 feb­ru­ari 2007}

Eerste paal vmbo en Jan Brasser­tun­nel
Bron NHD 4 en 6 juli 2004
Oud-​burgemeester van Zaanstad R. Vree­man sloeg maandag 5 juli 2004 de eerste paal voor de nieuwe Trias-​vmbo in Krom­me­nie.
De eerste paal betekent tevens het start­sein voor de aan­leg van de Jan Brasser­tun­nel, die Krom­me­nie met Saendelft-​West gaat verbinden. Ook een verte­gen­wo­ordig­ing van het voor­ma­lig Zaans Verzet 1940 – 1945 was bij de feestelijke gebeurte­nis aan­wezig. De verzets­mensen zijn zeer ver­guld met de naamgev­ing van de tun­nel èn met de toezeg­ging van Vree­man dat er met­ter­tijd een kunst­werk komt, voor de bek­end­ste Zaanse verzetsheld.

Jan Brasser (02 maart 1908 — 8 augus­tus 1991) maakte voor zijn verzetswerk lange fiet­stochten in de Zaanstreek en de IJmond. Het Zaanse Verzet is blij dat de Jan Brasser­tun­nel straks de nieuwe school gaat ‚dra­gen’. Want: „Jan stim­uleerde ieder kind om door te leren en met de ver­wor­ven wijsheid samen een vre­delievende wereld op te bouwen.”

Leden van het Zaans Verzet 1940 – 1945 kre­gen een straat­naam­bord waarop de naam was ver­meld van de nieuwe tun­nel die halver­wege 2006 onder de Provin­cialeweg door richt­ing Saen­delft voert. De Jan Brasser­tun­nel, genoemd naar de in Uit­geest geboren Zaanse verzets­man Jan Brasser.
Ruud Vree­man kon ook melden dat Corus, de oud-​werkgever van Jan Brasser, die na de oor­log weigerde de com­mu­nis­tis­che verzetsstri­jder weer in dienst te nemen, inmid­dels steun heeft toegezegd voor een ‚eerbe­toon aan Brasser’. Over de vorm en omvang van deze steun moet nog gespro­ken worden.

De onthulling van de Jan Brassertunnel

Tekst van het mon­u­ment:
Jan Brasser
1908 — 1991 arbei­der com­mu­nist verzetsheld
Onder de schuil­naam Witte Ko lei­der in het actieve verzet tegen het fas­cisme de NSB en de Duitse bezetting 1940 – 1945

In de ont­vangstru­imte van het nieuwe Trias VMBO sprak Wethouder Robert Lin­nekamp over de bouw en voort­gang van de school en de tun­nel, verbind­ing tussen oud-​Krommenie en het nieuwe Saen­delft.
De Wethouder kan met recht trots zijn op het project. Ook over de naamgever van de tun­nel Jan Brasser vertelde hij.
Onder de aan­wezi­gen waren fam­i­liele­den van Jan Brasser, oud-​verzetsvrienden en ook de schri­jver van het boek „Witte Ko” over Jan Brasser, de heer Otto Kraan. De zaal was goed gevuld met geïn­ter­esseer­den voor deze bij­zon­dere gebeurte­nis.
Ook leer­lin­gen van het Trias VMBO waren behulpzaam en ingezet voor aller­hand werkza­amhe­den. Een van de leer­lin­gen, Maxime Hens­broek, hielp ook bij de onthulling van het mon­u­ment, naast Wim Nieuwen­hui­jse en Truus Menger en een afgevaardigde van het Ned­er­landse leger.
De spe­ciale gas­ten wer­den per leger-​jeep voor de eerste rit door de tun­nel gere­den.

Voor­ma­lig verzet trots op eerbe­toon aan Witte Ko
Bron: NH Dag­blad Zaanstreek 23 feb­ru­ari 2007
De oud-​verzetsstrijders knik­ten goed­keurend tij­dens de speeches. Het eerbe­toon aan Jan Brasser deed hun deugd. De onder­door­gang onder de weg en het spoor tussen Krom­me­nie en Saen­delft is ver­noemd naar de voor­ma­lige Zaanse verzetsheld uit de Tweede Werel­door­log met de bij­naam Witte Ko. Maar vooral het herdenkings-​monument in de tun­nel von­den ze prachtig.
Het werd tijd, hoorde je ze denken. „Het is laat, maar niet te laat. En ook nog op een plek vol sym­bol­iek”, zei Wim Nieuwen­hui­jse namens de oud-​verzetsstrijders. De Krom­me­nieër doelde daar­bij op de nabi­jheid van de gemeen­te­grens met Uit­geest, de geboorteplaats van Jan Brasser. „Hij is daar geboren en geto­gen en is later ver­huisd naar Krom­me­nie.”


Wie was Jan Brasser?
Van de redactie

Foto: Luuk Plekker

1982 Otto Kraan /​Jan Brasser, Witte Ko, Herin­ner­in­gen uit het gewapend verzet.
‚Witte Ko’ was de schuil­naam van de Noord­hol­lan­der Jan Brasser in het gewapend verzet in 1940 – 1945.
‚Witte Ko’ werd een begrip in de ille­galiteit; de nazi’s maak­ten ver­beten jacht op hem — zon­der succes.

Hij nam deel aan vele fameuze acties, samen met mensen als
• Ger­rit van der Veen (26 nov. 1902 — 10 juni 1944),
• Jan Bonekamp (19 mei 1914 — 21 juni 1944) en
• Han­nie Schaft (16 sept. 1920 — 17 april 1945).

Vaak von­den de acties plaats onder zijn lei­d­ing: eerst bij de Raad van Verzet, daarna als com­man­dant van de Gewest­elijke Sab­o­tage Afdel­ing van de Bin­nen­landse Stri­jd­krachten.
Na de oor­log werd hij door Koningin Wil­helmina onder­schei­den met de Bronzen Leeuw wegens ‚het bedri­jven van bij­zon­der moedig en belei­d­volle daden.‚
De schri­jver van het boekje, Otto Kraan (geb. 1936), bedrijfs-​personeelschef bij Hoogovens, tek­ende het boeiende lev­ensver­haal op van deze antifas­cist, die ooit als Hoogoven­sar­bei­der zijn eerste sabotage-​acties tegen de bezetter begon.

bladz. 80 uit het boek: Witte Ko — (het ver­haal van Piet Oublie)
Een verzets­ac­tie in Wormerveer.
Omstreeks mei 1944 zei de ambte­naar van de burg­er­lijke stand van Wormerveer: Ik moet onder­duiken. Jul­lie weten dat burge­meester Slager naar het con­cen­tratiekamp in Amers­foort is gebracht. Hij had nl. geweigerd mensen aan te wijzen die dan aan de kustverdedig­ing moesten werken. Direct daarna werd aangekondigd, dat er een andere, een NSB-​burgemeester zou komen, een P. de Vries. Tij­dens het ken­nis­maken, voor­dat hij in funk­tie was, zei hij: ik zal goed oplet­ten dat er niet gesabo­teerd wordt, houdt u daar reken­ing mee.
Dat was dus tegen de ambtenaren. Die ambte­naar, Wolleswinkel, zei dus: ik moet onder­duiken, want er zijn zoveel per­soons­be­wi­jzen weg, echte per­soons­be­wi­jzen dus.
Dan ben ik natu­urlijk de sigaar. Via een kon­tak­t­man, Jan van Wijn­gaar­den, werd ik er ook bij geroepen. Ik zei: Hij moet bli­jven zit­ten, we hebben aan hem een prachtk­erel. Erg belan­grijk, niet alleen voor de eigen mensen, maar je kon op die manier ook weer anderen helpen met per­soons­be­wi­jzen.
Dus wij zei­den: Jij bli­jft zit­ten en wij zor­gen voor chaos, zodat er niks te kon­trol­eren is.
Hij was al een dag in funk­tie, de nieuw­bakken burge­meester, toen wij kwa­men. We had­den een onderge­do­ken auto van Nico Boer uit Beem­ster in gebruik. Nico was een KP-​er die later gepakt is en gefusilleerd. Wij had­den toen al heel wat kon­tak­ten met de knok­ploe­gen. Zij overvie­len vee­lal dis­trib­u­tiekan­toren, want de LO (Lan­delijke Onder­duik­er­sor­gan­isatie) had natu­urlijk enorm veel bonkaarten nodig. Tante Riek, die eigen­lijk het ini­ti­atief heeft genomen om de organ­isatie lan­delijk te organ­is­ren, is in kamp Ravens­brück doo­dge­maakt.
We zijn er met zijn zessen heen gegaan, naar het gemeen­te­huis van Wormerveer. Een op de uitk­ijk. Uit de burge­meester­skamer keek je zo op het poli­tiebu­reau.
Jan Bonekamp , Joop Jongh, Mein­dert van der Horst, Wim de Jong, Teun Jonker en ik. Drie gin­gen de sec­re­tarie bin­nen en had­den het per­son­eel onder schot. Ambte­naar Wolleswinkel had zich ziek gemeld, maar had ons een mooi schet­sje geleverd. Jan Bonekamp en ik zijn door de zijdeur naar bin­nenge­gaan. Na de eerste schrik vond het sec­re­tarieper­son­eel de sit­u­atie hele­maal niet zo erg.
Er werd gezegd wat de bedoel­ing was. Wij naar de burge­meester­skamer. Net­jes gek­lopt. Bin­nen! We kwa­men bin­nen met lap­pen met gaten voor het gezicht. Die zwarte lap­pen onder de pet of hoed gesto­ken. Nou daar zat eendagsvlieg de Vries achter zijn grote bureau. Hij zag ons en werd zo wit als een doek. Wij met pis­tool in de hand op hem af. Houd je gedeisd, anders wordt er geschoten, enz.
En toen ging hij plot­sel­ing achter die grote zware stoel staan en begon, er net bove­nuit kijk­end, ‚m naar het raam te duwen waar je op het poli­tiebu­reau keek. Hij wilde hem er waarschi­jn­lijk doorheen gooien, als ie dat als klein man­netje al gekund zou hebben.
Ik vloog naar het raam toe en toen liet hij alle moed varen. Ik heb nooit anders als soci­aal werk gedaan, zei hij tril­lend en bevend. Nou dan moet je dan maar mee door­gaan als je denkt dat het soci­aal werk is. Maar als het mis is, dan komen we nog een keer terug! We hebben hem geboeid, prop in zijn mond, voeten bij elkaar. We hebben hem op de grond gelegd maar iedere keer als hij wat hoorde, ging die kop omhoog. Het sec­re­tarieper­son­eel moest de kluis in. Het bevolk­ingsreg­is­ter werd in zes zakken gedaan. Pre­cies op tijd kwam de auto voor­ri­j­den met Nico Boer en Han de Vries uit Bafloo. Wolleswinkel had ook nog gezegd: denk erom, er is nog een oud bevolk­ingsreg­is­ter, dat kan zo weer gebruikt wor­den. Dat moest ook weg, maar daar had­den we in de auto geen ruimte voor. Dus wat ben­zine in het voorkamertje naast de hoofdin­gang over alle kaarten die op een hoop gegooid waren. Een lucifer­tje erop en het ging prima, prima!
Tij­dens al deze werkza­amhe­den keek die burge­meester iedere keer op. Jan Bonekamp schree­uwde dan: Kop neer! Maar iedere keer die kop weer omhoog. Jan heeft toen de mat­ting van de vloer gerukt en hem erin gerold. Aan de ene kant zag je nog die kop, maar die kon niet meer op of neer, en aan de andere kant zijn voeten.
Vanaf dat moment heet de burge­meester van Wormerveer: Piet Oublie.
Het gemeen­te­huis is uit­ge­brand met het oude bevolk­ingsreg­is­ter. De auto was al weg en we zijn op de fiets vertrokken. Het per­son­eel in de kluis en de burge­meester zijn door de con­gierge bevrijd. Dat was van tevoren afge­spro­ken. De brandweer heeft heel langzaam de boel geblust. Ze wis­ten dat het voor een goeie zaak was. Ze spoten via een raam in de voorgevel door een raam in de zijgevel weer naar buiten tot grote hilar­iteit van de toeschouw­ers. Er werd enorm gepraat en gelachen om Pietje Oublie.
Ik moest ‚s avond nog over het Noord-​Hollandskanaal. De veer­man was een stille vent, zei nooit wat. Hij had een roei­boot voor wiel­ri­jders als het er niet te veel waren. Hij roeit mij over en hij begint me toch te praten en te lachen. De burge­meester in de vlo­er­mat! in de vlo­er­mat! dat is toch mooi. Hij was hele­maal pra­terig en anders zei hij alleen maar: ik krijg een dubbeltje van je.
Jan Brasser heeft vele verzets­daden gepleegd samen met andere man­nen en vrouwen.
Bek­ende namen zijn: Ger­rit Jan van der Veen, Jan Bonekamp, Han­nie Schaft.
Andere web­sites over het verzet in de Tweede Werel­door­log:
www​.eere​be​graaf​plaats​.nl www​.han​ni​eschaft​.nl www​.jan​bonekamp​.nl