Panorama zaandam by Tilemahos Efthimiadis

Borstelfab­riek August Polak
Van onze redac­tie, Ruud Mei­jns

augustPolak1Het maken van bors­tels is een zeer oud beroep met ver­schil­lende spe­cial­isaties. Het maken van indus­triële bors­tels is een andere tak dan het maken van bors­tels die voor het ‘schuieren’ van kled­ing bedoeld zijn.
In Zaan­dam zijn er altijd borstel­mak­ers geweest; H. van Elven in de Czaar Peter­straat en J. Kaal in de Langestraat.

Plaatje: Borstel­maker, Jan Luyken, Rijksmuseum

In 1886 ves­tigt zich in Zaan­dam de uit Ams­ter­dam afkom­stige fam­i­lie Polak.
De fam­i­lie van vader Jozef Abra­ham Polak is afkom­stig uit Pap­pen­burg in Duit­s­land. Deze Jozef Abra­ham Polak (1834 Win­schoten) was gehuwd met Eva Maria Hes. Uit dit huwelijk was een zoon geboren August Polak (1865 Papen­burg).
Na het over­li­j­den van zijn vrouw Eva vertrok Jozef Abra­ham Polak naar Ams­ter­dam waar hij in 1886 in het huwelijk treedt met Anna Catha­rina Sara Hars­man (1842 Ams­ter­dam). In mei 1888 ves­tigt de fam­i­lie Polak zich in Zaan­dam.

AugustPolak5Het eerste adres in Zaan­dam is Hoogendijk 100A waar, getu­ige een adver­ten­tie in de krant, men zich direct als borstel­maker bek­end maakt.

Bij ves­tig­ing bestaat het gezin uit vader Jozef Abra­ham (1834) zijn vrouw Anna Catha­rina Sara Hars­man (1842). De zoon August Polak (1865) en zijn vrouw Wil­helmina Catha­rina Sara Bout (1879) wonen op het­zelfde adres.
Het echt­paar August Polak en Wil­helmina Bout hebben twee dochters Cato Augustina 30-​05-​1895 en Augustina Wil­helmina 15-​02-​1898.

Foto: zoon August Polak

AugustPolak2Gedempte Gracht 13
De firma Polak & Zoon ver­huist in okto­ber 1890 naar de Gedempte Gracht num­mer 13. Het pand is in gebruik als borstelfab­riek en tevens winkel. Dit pand wordt gehu­urd, als eige­naar staat Hen­drik Zwaarde­maker vermeld.

Foto: Gedempte Gracht 13

Jozef Abra­ham Polak over­li­jdt op 09-​01-​1892. De zaak wordt voort­gezet door zijn zoon August.

Gedempte Gracht 25
In 1902 koopt August Polak Gedempte Gracht 25 van Gri­etje Out, naais­ter te Zaan­dam.
Inmid­dels is de sloot achter de Gedempte Gracht een demp gewor­den en dat deel wordt ook bij nr. 25 getrokken. Waarschi­jn­lijk op dezelfde demp wordt in dat jaar een pakhuis gebouwd. Of de fam­i­lie boven de winkel op nr. 25 woont is niet na te gaan, maar wel wordt er een ver­bouwing ver­richt aan het woon­huis boven de winkel.
In 1904 vindt er een ver­bouwing plaats aan het woon­huis boven de winkel van nr. 25.
Een wc en sep­tic tank wor­den in 1926 aan­gelegd en in 1935 wordt er nog aan de winkelpui gew­erkt in opdracht van August Polak. Er heeft nooit een zaak van de fam­i­lie Polak in gezeten. In het adres­boek staat dhr. W. Boot, winke­lier op nr. 25 ingeschreven.
Nu, bij de meesten van ons, beter bek­end als ‚snoep­paleis Vegt’.
Vol­gens het han­del­sreg­is­ter van jan­u­ari 1935 wijzigt August Polak, Gedempte Gracht 13, fab­ri­catie van en engros– en detail­han­del in borstel­w­erk, zeem­leer, spon­sen, huishoudelijke artike­len, toi­le­tar­tike­len enz., de han­del­snaam in Par­fumerie Polak.

Provin­cialeweg 138
Het huisadres van August Polak en zijn vrouw Wil­helmina Catha­rina Sara Bout is Provin­cialeweg 138 naast de rijwiel­stalling van J. Bos Hz.


Foto: rechts het echt­paar Polak met hun dochter Cato achter het huis Provin­cialeweg 138.

AugustPolak3 augustPolak4

Op 12 mei van dat jaar 1935 over­li­jdt August Polak in de leeftijd van 69 jaar. Daarmee veran­dert er veel bin­nen de fam­i­lie Polak. De bezit­tin­gen komen nu op naam van de weduwe Wil­helmina Catha­rina Sara Bout.
De nabestaan­den houden het pand aan tot 1937 als ze het verkopen aan Pieter Kater, ban­ket­bakker. Hij zal het later aan Jan Buter en Frida Hostet­tler verkopen die er het etab­lisse­ment ‘Pic­nic’ in ves­ti­gen. Mevrouw Polak – Bout over­li­jdt op 11 mei 1940.
August Polak zal de ver­schrikkin­gen van de Holo­caust niet meemaken. Zijn vrouw, weduwe W. C. S. Bout is van het Ned­er­lands Her­vor­mde geloof en dus komen ook de twee dochters van het echt­paar zon­der prob­le­men de Tweede Werel­door­log door.

Gedempte Gracht 53


AugustPolak6Nu August Polak en zijn vrouw Wil­helmina Bout bei­den zijn overleden is er nog wel een zaak met de naam ‘Par­fumerie Polak’ maar naar mijn mening is daar geen fam­i­lie Polak meer bij betrokken.

In een annonce in de krant maken F.J. Classen en J.B. Ever­hard op 22 decem­ber 1937 bek­end dat ze getrouwd zijn met als adres: ‘Par­fumerie Polak, Gedempte Gracht 53’.

Later zal het pand op nr. 53 nog betrokken wor­den door bloe­men­winkel den Daas met het agentschap van het Parool er naast.

Deze pan­den, zoals het hele stuk vanaf de Czari­nas­traat tot en met ‘Ons Huis’, wordt rond 1965 verkocht en zal uitein­delijk onder de slop­er­shamer vallen.


Joomla tem­plates by a4joomla