Spieren water wind, 23.000 jaar malen en molens
door Jaap Kamphuis
Op 26 september 2009 presenteerde Jaap Kamphuis in molen de Schoolmeester voor bestuur en vrijwilligers van Vereniging de Zaansche Molen zijn boek ‚Spieren Water Wind, 23.000 jaar malen en molens.
Het boek beschrijft de geschiedenis van het malen vanaf het eerste begin tot en met de bouw van de moderne windgeneratoren.
Hoewel de oudste bewijzen van het malen door mensen zo’n 200.000 jaar terug gaan, heeft de auteur het boek toch de subtitel ’23.000 jaar malen en molens’ meegegeven. Uit die periode stammen namelijk de eerste bewijzen dat de mens het graan tot meel maalde.
Er zijn veel molenboeken geschreven, maar die beperken zich vaak tot een bepaald type zoals oliemolens of standerdmolens, of tot een bepaalde regio zoals de Zaanstreek. Daarnaast zijn er stapels boeken die voornamelijk zijn bedoeld om de ogen een plezier te doen.
Een ding hebben al deze boeken gemeen; de geschiedenis en de ontwikkeling van het malen en de evolutie tot de molen zoals we die nu kennen, wordt hooguit in enkele regels afgedaan. Oude aannames worden steeds weer herhaald en er is weinig oog voor recente onderzoekingen, archeologische vondsten en hedendaagse ontwikkelingen.
Dit nieuw verschenen boek maakt het gemis aan historische informatie dubbel goed. Er is gebruik gemaakt van recent literair onderzoek, van archeologische onderzoeksrapporten uit vele landen en van diverse afstudeerscripties. Waar nodig heeft de schrijver contact gehad met de onderzoekers.
Toch is het geen zwaar wetenschappelijk boek geworden. Voor wetenschappelijke studie dienen de genoemde rapporten die vermeld staan in de bronvermelding. Wel haalt de schrijver de essentie uit de stukken en plaatst deze in een historische context.
Door honderden foto’s en tekeningen toont het boek hoe het vroeger was, hoe het nu is en dat op sommige plaatsen in de wereld nog steeds niets is veranderd.
Het boek ‚Spieren Water Wind’ is een boek dat bij iedere inwoner van Nederland en Vlaanderen op de boekenplank hoort te staan. Het laat zien waar de windmolens zijn ontstaan, waar belangrijke ontwikkelingen hebben plaats gevonden en waarom we als ‚Hollanders’ trots mogen zijn op ons molenerfgoed.
Daarnaast is het een boek dat geen enkele school of bibliotheek mag missen. Het is het eerste en tot nu enige boek dat vertelt hoe de Indianen hun graan maalden, dat er in Egypte veel windmolens hebben gestaan en dat ook Turkije standerdmolens kende.
Er wordt aangetoond dat de kruisvaarders NIET verantwoordelijk zijn voor de bouw van de eerste windmolens in Europa, dat Leeghwater NIET de uitvinder is van de molendriegang en dat nadat het molentijdperk in de Zaanstreek ten einde kwam de ontwikkelingen elders gewoon zijn door gegaan.
Als 10e generatie Kamphuis in de Zaanstreek en nazaat van generaties pelders en houthandelaren, geeft de auteur al vele jaren lezingen over de molengeschiedenis. Veel leerkrachten en leerlingen uit basis– en voortgezet onderwijs kennen Kamphuis van de rondleidingen in de molens of in het molenmuseum in Koog a/d Zaan.
Maar niet alleen het onderwijs weet Kamphuis te vinden, ook de BBC en de wereldomroep deden een beroep op zijn kennis van de molengeschiedenis.
Aan het boek is vele jaren intensief werk, studie en onderzoek op lokatie voorafgegaan en het resultaat mag gezien worden. ‚Spieren Water Wind’, 23.000 jaar malen en molens’ bevat meer dan 390 pagina’s tekst en een veelvoud daarvan aan foto’s en verhelderende tekeningen.
Het boek is onder andere verkrijgbaar in de museumwinkel van het Molenmuseum in Koog aan de Zaan.