Van Wind naar Stoom

Eeuwen­lang dom­i­neer­den wind­molens het vlakke land van de Zaanstreek. De vele houtza­ag­molens, pel­molens, oliemolens, cacao­molens en papier­molens vor­m­den de basis van één van de belan­grijk­ste indus­triële cen­tra van Europa. Daarin kwam veran­der­ing met de komst van de stoom­ma­chine. In 1833 werd de eerste stoom­ma­chine in een Zaans bedrijf geplaatst. Aan het eind van de negen­tiende eeuw gin­gen Zaanse fab­rikan­ten mas­saal over op stoomkracht. Wind­molens wer­den aangepast of ges­loopt om plaats te maken voor fab­rieken die beter toegerust waren om stoom­ma­chines te her­ber­gen. Draaiende wieken aan de hori­zon maak­ten zo steeds meer plaats voor rok­ende schoorste­nen. Aan de oev­ers van de Zaan, waar de fab­rieks­ge­bouwen aaneenge­bouwd wer­den, ontstond het typ­isch Zaanse ver­schi­jnsel van de „Zaan­wand”.
Van Wind naar Stoom is een studie naar de Zaanse fab­rieks­bouw in de peri­ode 1833 – 1940. Met behulp van bouwtekenin­gen, foto’s en ander archief­ma­te­ri­aal is gere­con­strueerd hoe de fab­rieks­ge­bouwen gedurende deze peri­ode zich ontwikkelden op het gebied van con­struc­tie en archi­tec­tonis­che vorm. Veel aan­dacht is daar­bij voor de bouw­ers van deze fab­rieken: de (voor­ma­lige) molen­mak­ers die zich ontwikkelden tot aan­nemer­ar­chi­tecten, de archi­tecten en inge­nieurs. Lang niet alle­maal kwa­men ze uit de Zaanstreek; regel­matig wer­den archi­tecten uit Ams­ter­dam of elders aangetrokken.

Herbestemde Zaanse fab­rieks­ge­bouwen
Een hoofd­stuk over herbestemde Zaanse fab­rieks­ge­bouwen mocht niet ont­breken, gezien de suc­cesvolle voor­beelden hier­van die de Zaanstreek inmid­dels kent. Gebouw Mer­curius in Wormer, Verkade in Zaan­dam en De Ade­laar in Wormerveer zijn slechts enkele voor­beelden van de tien die in dit boek aan de orde komen.

_{Uit­gave: Sticht­ing uit­gev­erij Zaans Erf­goed
in samen­werk­ing met Sticht­ing –Uit­gev­erij Noord-​Holland
Auteurs: Jaap Schip­per en Maura Huig
Beel­dredac­tie: Jan Piet Bloem en Cees Kingma
Ontwerp: Stu­dio Berry Slok, Ams­ter­dam
ISBN: 978 90 78381 34 1
Sticht­ing Uit­gev­erij Noord-​Holland
Post­bus 40, 1520 AA Wormerveer
Dit e-​mailadres wordt beveiligd tegen spam­bots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bek­ijken.
www​.uit​gev​erij​-noord​-hol​land​.nl
Deze uit­gave is niet meer leverbaar}