Vrijgevochten, zes portretten uit het Zaans verzet
Zaans verzet in Nationaal perspectief (1940−1945)
door: Erik Schaap
Remmert Aten — Andreas Ausems — Piet Bosboom
Jaap Buijs — Jan Eikema — George Jambroes
Enkele maanden na de Nederlandse capitulatie in mei 1940 telde de Zaanstreek al meerdere verzetshaarden. Relatief veel Zaankanters namen stelling tegen de nieuwe orde. Massaal, zoals tijdens de Februaristaking. En in kleiner verband, door groepjes gelijkgezinden die op uiteenlopende manieren de nazistische machthebbers poogden te dwarsbomen.
De meest invloedrijke vrijheidsstrijder werd Walraven van Hall. Hij groeide in korte tijd uit tot de spil van de Nederlandse illegaliteit. Maar ook andere Zaankanters bleken tijdens de bezettingsjaren van landelijk of zelfs internationaal belang.
In Vrijgevochten schetst Erik Schaap aan de hand van zes portretten de onmisbare Zaanse inbreng binnen de nationale tegenbeweging. De fabrieksarbeider Piet Bosboom, dominee Jan Eikema, de Engelandvaarders Dré Ausems en George Jambroes en de houthandelaars Jaap Buijs en Remmert Aten; allen streden ze op hun eigen wijze tegen de bezetter. Na de Tweede Wereldoorlog zakten ze weg in de geschiedenis. Vrijgevochten is bedoeld om hen uit de vergetelheid te halen en aan de hand van hun verhalen de reikwijdte van het Zaanse verzet te tonen.
George Jambroes, geboren 22 april 1905 in Amsterdam –
vermoord 7 september 1944 in Mauthausen, Oostenrijk
Over George Jambroes was niet veel bekend. Leraar aan de Gemeentelijke HBS, wonend aan het Apolloplantsoen, Engelandvaarder.
In dit boek van Erik Schaap lezen we hoe het met deze leraar en Engelandvaarder is gegaan tijdens de jaren van de 2e Wereldoorlog.
Na zijn dropping in Nederland viel hij al meteen in handen van de Duitsers. Het Englandspiel was in volle gang. De Duitsers hebben nog de verrader Van der Waals naar de familie in Zaandam gestuurd om te doen alsof hij in een veilige schuilplaats zat.
Op verschrikkelijke wijze is er een eind gekomen aan zijn leven in Mauthausen, Oostenrijk.
Hoewel er vele personen worden beschreven heb ik een lijstje gemaakt van bewoners in en rond de Westzijde.
En van personen in de wijk Zaandam-Zuid.
Westzijde 1, Willem Brinkman, prov. Leider L.O. (Landelijke Organisatie voor hulp aan onderduikers)
Westzijde 23b, Fred Kroon fotograaf
Westzijde 42, Walraven van Hall, bankdirecteur
Westzijde 134, Ds. Jan Eikema en dochter Hanna – eerder Herengracht 92
Westzijde 140, Jan Hendrik en Fine op den Velde
Westzijde .. , Praktijk dokter Ferguson
Westzijde 152, August Sabel
Westzijde 160, Klaas Pos, L.O. topman
Westzijde 262, Reinder Kakes
Remmert Aten, Frans Halsstraat 31
Piet Bosboom, o.a. Zeemansstraat 35
Nathan Bosboom (broer van Piet), Cz. Peterstraat
De Vries, Cz. Peterstraat
Jaap Buys, Rembrandtstraat 12
Cees Sabel, Vinkenstraat 22
In totaal 26 verzetsmensen van enig statuur in de Westzijde
Westzijde 114, Gebouw Twentsche Bank, dir. R. Prast, onderduikadres fam. Snoek van Westzijde 18
Een Tentoonstelling
Met gebruikmaking van de bovenstaande gegevens is getracht een tentoonstelling te maken in het kader van de Week van de Geschiedenis voor DE BIEB, (tijdelijk) ook gelegen aan de Westzijde 170 a.
In deze tentoonstelling in DE BIEB aan de Westzijde te Zaandam, heeft de samensteller, aan de hand van dit boek, willen aangeven welke mensen groots verzetswerk hebben verricht en die in dezelfde Westzijde of een zijstraat hiervan woonden. Bij het onderzoek bleken verzetsmensen en de Duitse bezetter of aanhanger soms elkaars (over-)buren te zijn.
In de volgorde is er gelet op de ligging van de huizen ten opzichte van elkaar in de Westzijde.
Lees meer over Vrijgevochten de tentoonstelling
In het boek worden ook namen genoemd van verzetsmensen die in Zaandam-Zuid hebben gewoond:
Fam. Selier, Pieter Latensteinstraat
Sjef Swolfs, Zuiddijk 168
Hanna Bosboom (zus van Piet), Eendrachtstraat
George Jambroes, Schubertstraat 8 en later Apolloplantsoen 11
Henny Krabbé, (Eskens-Krabbé) apotheker Burchtapotheek, Schubertstraat 2
K. Sikma, Prins Hendrikplantsoen
Hendrik Fris, Prins Hendrikkade 68
Chris Coté
Guurt van Houten, Oostzijde 76, aardappelhandel
Kapelaan Gerrit Groot, Oostzijde 12, hulp aan onderduikers en verzetskrant De Typhoon
Later ook adres van Overste J. Wastenecker, Oostzijde 12
Westzijde 77 a, Willem Ragut, Nat.Soc.politiecommandant – aanslag 21 juni 1944 door Hannie Schaft en Jan Bonekamp in de Westzijde.
Lees u zelf dit prachtig uitgegeven boek met de bijzonder goed gedocumenteerde en geschreven verhalen.
foto: Greet Plekker