Averechts door Erik Schaap

_{Van onze redac­tie: Ruud Meijns}

Wat een ver­haal! Erik Schaap heeft het leven van Max Lewin (1919−2011) aan de ver­getel­heid onttrokken.

Als een puzze­laar heeft hij alle stukje naast en in elkaar weten te passen om een com­pleet ver­haal aan ons te kun­nen pre­sen­teren. Dat is knap want de figuur van Max Lewin is er één vol van tegen­stellin­gen, van een geheim– en open­baar leven.

Het leven van Max Lewin begint in de Lep­el­straat in Ams­ter­dam. Een arme buurt met gro­ten­deels naza­ten van Joodse vluchtelin­gen uit Oost-​Europa. Zijn moeder is een var­iétéar­ti­este en vader zit in de kled­in­greparatie. Moeder Bianca laat het gezin al snel in de steek en Max wordt tot z’n 15e opgevoed door z’n grootoud­ers. Daarna komt hij in het nieuwe gezin van z’n vader.

Na z’n lagere school doet Max de 4-​jarige Mulo. TBC met een kuurpe­ri­ode weer­houdt hem er niet van om zijn oplei­d­ing aan de HBS met goed gevolg af te sluiten en een droom te hebben van een studie geneeskunde. Dat laat­ste komt er niet van omdat z’n exacte vakken onvol­doende zijn. Al met al geen slechte start voor een jon­gen die zich vanuit een achtergestelde posi­tie weet te ontwikkelen.

Oor­logs­jaren Via zijn han­del in porte­feuilles ont­moet hij Fran­cisca Klit­sie uit Zaan­dam. Hij 21 en joods, zij 29 en katholiek. Maar het wordt oor­log. Z’n grootoud­ers vieren nog wel hun 50-​jarig huwelijks­feest, maar dan begin­nen de razzia’s en de fam­i­lie eindigt in de verni­etig­ingskam­pen. Bru­taal als hij is slaat hij zich door die jaren, draagt geen Joden­ster. Hij moet naar een werkkamp in Gronin­gen, maar gaat gewoon met de trein terug naar Ams­ter­dam en duikt onder. Als de grond hem te heet onder de voeten wordt in Ams­ter­dam duikt hij bij de fam­i­lie Klit­sie in Zaan­dam onder. Hij trouwt op 2 augus­tus 1945 met Fran­cisca Klit­sie. Om in z’n onder­houd te voorzien pakt hij de han­del van voor de oor­log weer op. Bezoek aan de Leipziger Messe in 1950 en daar begint hij aan een nieuw hoofd­stuk van z’n leven. Hij maakt reizen naar andere delen van het Oost­blok. Ook in Ned­er­land zit hij niet stil. Hoewel hij han­del dri­jft met het com­mu­nis­tis­che deel van Europa, zoekt hij in Ned­er­land con­tact met gelijkgestem­den ter rechterz­i­jde, soms zo rechts dat hij met mensen omgaat die een fascis­tisch verleden hebben. In z’n jonge jaren had Lewin al een bib­lio­theek aan­gelegd waarin bijv. Mein Kampf te vin­den was, dus hele­maal vreemd is deze keuze dan ook weer niet. Een sterke lei­der is soms nodig om de chaos, zoals in zijn tijd in Ned­er­land, te beteuge­len. Lewin is een meester in het opzetten van groeperin­gen die al dan niet poli­tieke bedoelin­gen hebben zoals De Ned­er­landse Volks Beweg­ing, Bond van Belast­ing­be­talers, De Nieuwe Democ­ra­tis­che Par­tij. Komt in krin­gen van de Boeren­par­tij van Hen­drik Koekoek. foto: Lewin met het door hem opgerichte blad ´De Vrije Pers´.

Hij bemoeit zich ook met het opzetten van een zeezen­der waar uitein­delijk Veron­ica uit voort zal komen, maar dan staat hij alweer aan de zijlijn en trekt geen profijt van z’n eerdere inspanningen.

Zijn bezoeken aan het Oost­blok en zijn con­tacten in rechtse krin­gen in Ned­er­land bli­jven natu­urlijk niet onopge­merkt. De Bin­nen­landse Vei­lighei­ds­di­enst toont inter­esse en alles komt samen als er in feb­ru­ari 1975 een poging wordt gedaan tot een bomaanslag op de metro in Ams­ter­dam. Hij behoort niet bij dege­nen die op het­er­daad wor­den opgepakt maar komt wel vast te zit­ten wegens betrokken­heid. Uitein­delijk wordt hij in hoger beroep voor deze zaak vrij gesproken.

Tij­dens de ver­horen wordt Max Lewin gecon­fron­teerd met dat­gene wat men bij de inlichtin­gen­di­enst over zijn con­tacten met het Oost­blok weet en daarmee komt er een eind aan deze aktiviteiten. Hij en zijn vrouw eindi­gen in het ver­zorg­ing­ste­huis Beth Shalom waar zij in 2008 over­lijd en Max Lewin in 2011 de geest geeft.