Fa. Vet, zil­versme­den 1

_{Van Arno J. Bruitsman}

De Zaanstreek is al heel lang bek­end om zijn tal­rijke prachtige bedri­jven die zoveel eeuwen wel­vaart hebben gebracht. Maar er is bijna nie­mand die nog weet dat er ook zil­versme­den zijn geweest die prachtige zil­ver­w­erken hebben gemaakt.
In 1932, toen het Joodse fam­i­liebedrijf Vet exact 100 jaar bestond, hebben de broers Arnold en Wolf Vet op de Gedempte Gracht 16 in Zaan­dam een prachtige zil­ver­winkel laten bouwen met erachter een grote werk­plaats die hele­maal door­liep tot aan de Vinken­straat. Alleen oude mensen, die boven de 85 jaar zijn, weten zich de winkel nog te herin­neren. We hebben er 4 kun­nen vin­den die ons hebben verteld hoe diep zij als kinderen onder de indruk waren van de aan­blik van de eta­lages en hoe prachtig de winkel van bin­nen was en hoe aardig de fam­i­lie Vet tegen de klanten was.
De firma was bek­end in de wijde omgev­ing, tot, op 17 jan­u­ari 1942, alle Joden uit Zaan­dam ver­jaagd werden.

Dat vader Salomon Izak Vet en zijn zonen Wolf en Arnold tussen 1902 en 1932 een twintig­tal schit­terende zil­v­eren mod­ellen gemaakt hebben is ook nauwelijks nog bek­end. De mod­ellen zijn o.a. geschonken aan koningin Wil­helmina, tsaar Nico­laas II, het gemeen­tebestuur van Zaan­dam, directeuren van gerenom­meerde bedri­jven zoals William Pont, Albert Heijn en Honig enz. enz.
Wij zijn er in gedo­ken om het ver­haal ron­dom de fam­i­lie Vet en hun prachtige zil­v­eren voor­w­er­pen te gaan uit­zoeken en opschri­jven. We wer­den aan­ge­naam ver­rast door de hoeveel­heid aan infor­matie die nog te achter­halen was en het gaat een lijvig boek­w­erk wor­den. Van de 20 mod­ellen hebben we er maar liefst 16 getraceerd en gefo­tografeerd.
We zijn nu zover om met de drukker rond de tafel te gaan zit­ten maar we willen nog een laat­ste poging wagen om de 4 ont­brek­ende mod­ellen te achterhalen.

1. Tsaar Peter­huisje
Het zil­v­eren tsaar Peter­huisje dat we zoeken is gemaakt in 1911 en meet ongeveer 23*12cm.
Een zijwand kan neergeklapt wor­den om zo de 2 kamers zicht­baar te maken. Meteen vallen de schoorsteen en de schilder­i­jen op. Het interieur bestaat uit een hoekkast, tafel, stoe­len, bed­stee en trap.
Het dak is opge­bouwd uit 1116 miniatuur zil­v­eren dak­pan­net­jes en de ramen zijn gemaakt van mica.
Alle deuren en ramen kun je ope­nen en sluiten.
Het huisje staat op een basis waarop een plaatje met de inscrip­tie “La Ville de Zaan­dam à Z.M. Nico­laas II”.
We hebben geen afbeeld­ing, alleen een foto van een ander, veel een­voudi­ger huisje dat ook door de firma Vet gemaakt is.

2. Stoom­schip “MEP­PEL II”
Het tweede zil­v­eren model is gemaakt in 1912 en meet 40*6cm met een hoogte van 17cm (pun­tje van de mast). Het is gemon­teerd op een met fluweel bek­lede houten basis en stond oor­spronke­lijk onder een stolp. Het touww­erk, de katrollen, het voor– en ach­ter­dek, de stu­urstoel, machinekamer, laadruimte, patri­jspoorten, stoom­fluit en het roer, alles is natu­ur­getrouw weergegeven.
Mogelijk is er ergens een inscrip­tie die ver­wi­jst naar de heer P.J.M. Ver­schure, directeur van de gelijk­namige red­erij.
We hebben geen afbeeld­ing, maar wel en doorsnede van het oor­spronke­lijke ontwerp van het stoomschip.

3. Wis­sel­prijs van het “Zil­v­eren molen voet­bal­to­er­nooi”
Het derde model is gemaakt in 1921 en zal ongeveer 30*20cm meten. De wind­wi­jzer bestaat uit een voet­baller op een pijl. Alles is zeer gede­tailleerd, zelfs de ket­tin­gen op de stelling.
In 1921 wordt de molen gewon­nen door De Spar­taan uit Ams­ter­dam. In de 2 daaropvol­gende jaren wint ZFC uit Zaan­dam de molen en zij mogen deze nu defin­i­tief behouden
Ook hier­van hebben we geen afbeeld­ing, maar we weten dat hij heel sterk lijkt op een andere molen die we wel gevon­den hebben.

4. Wis­sel­prijs van het “Toer­nooi om het zil­v­eren voet­bal­doel”
Van dit laat­ste model is het min­ste bek­end. Het is een zil­v­eren voet­bal­doel dat gemaakt is rond 1923.
De afme­tein­gen zullen ongeveer 19*6cm zijn en ver­moedelijk is het gemon­teerd op een houten basis.
Vol­gens oogge­tu­igen zou er een doelverdedi­ger in liggen die naar de bal duikt.
In 1925 stri­j­den W.F.C. uit Wormerveer, E.D.O. uit Haar­lem en Z.F.C. uit Zaan­dam om de winst van het toernooi.

De firma S.I. Vet en Zn. sloeg altijd hun zil­ver­merk op de voor­w­er­pen zodat herk­end kon wor­den dat zij het gemaakt had­den. Dat is een minus­cuul merk van ongeveer 5mm groot. Ze hebben 5 merken gebruikt.

Wan­neer iemand iets weet over een van boven­staande mod­ellen, neem dan svp con­tact op met zaansezil​versme​den​.nl