Harpuis
_{Van onze redac­tie, Ruud Meijns}

Soms kan een foto intrigeren niet zozeer door de plek, de gebouwen of mensen maar ook door bijvoor­beeld een woord dat op de foto te zien is. In dit geval gaat het om het woord ‘Harpuis’ op een foto uit 1890 van de Westzijde.

Op het bord staat ‘Teer, Pik & Harpuis’, (Pik is hier Pek). Vol­gens het archief is het pand met het bord van de firma Remme. Dat werd later Huis­man, de ijz­er­han­del en nog weer later Berg & Berg. Aan de Zaanz­i­jde tussen Zee­manstraat en Sta­tion­sstraat. Het witte, laat­ste huis links is het lat­ere IJz­er­huis, naast De Doops­gezinde Ver­man­ing en nog net de winkel van Buntsma.

Er is ook een foto vanaf de Zaan genomen waar bij twee pan­den de woor­den ‚Teer, Pik en Harpuis’ op bor­den staan. Het linkse pand is West­z­i­jde 44, zoals we al zagen Huisman’s IJz­er­han­del en het rechtse pand is mogelijk weer Het IJz­er­huis. Want wie zou nog meer ‚Teer, Pik en Harpuis’ verkopen?

Er is nog een foto waarop Harpuis te zien is als woord. Ook op de Achterzaan naast pakhuis Gronin­gen, wat moeil­ijk te zien maar het staat er wel op het schu­urtje met witte let­ters. Dicht­bij de sluis, daar is wel wat voor te zeggen lijkt me. Ze zaten daar natu­urlijk voor het vele scheepvaartverkeer.

Maar goed, teer en pek zijn wel duidelijk, maar wat is Harpuis? Bij de verenig­ing De Bin­nen­vaart stond deze verk­lar­ing: harpuis:
“lang­durig gekookt mengsel van lijno­lie en hars (in de ver­houd­ing van 1 pond hars op 1 liter lijno­lie), soms met nog andere bijvoeg­in­gen, dat als con­server­ingsmid­del voor de rond­houten gebruikt werd. Som­mige schip­pers gebruik­ten harpuis ook op kaal staal. Gere­la­teerde term: smeerputs”.

Ik vond op de web­site van Peter Dor­leijn, scheep­son­der­houd, het vol­gende;
“ Een inten­sief gebruikt vis­serss­chip ging vroeger vijf­tien á twintig jaar mee. Met goed onder­houd en regel­matig zeilen en luchten kan zo’n schip als varend mon­u­ment een leeftijd bereiken van over de hon­derd jaar.
Van­wege de warme geel­bru­ine tint van het hout wordt me nogal eens gevraagd wat ik op mijn schip smeer. Het antwo­ord – harpuis – doet bij menigeen de wenkbrauwen fronzen. Harpuis is een mengsel van lijno­lie en hars. Een vet­tige sub­stantie met een sterk con­serverende werk­ing door­dat het diep in het hout trekt en het hout laat ade­men. Rot en schim­mel kri­j­gen daar­door geen kans. Het is een van oud­sher veel­ge­bruikt smeer­mid­del van natu­urlijke oor­sprong en dus veilig voor het milieu”. http://​peter​dor​leijn​.nl/​s​c​h​e​e​p​s​o​n​d​e​r​h​o​u​d​/

Weer wat geleerd.