Cacaostak­ing in Wormerveer

_{Van onze redac­tie: Ruud Meijns}

In de jaren ’30 waren stakin­gen niet onge­woon. De cri­sis van 1929 duurde voort, de economie leverde voort­durend in en lonen wer­den ver­laagd. Vooral in bedri­jven met veel werkne­mers probeer­den de werkgev­ers de loonkosten te drukken. In de cacao-​industrie, waar veel han­den uitein­delijk tot repen, bon­bons en ander snoep­goed moeten lei­den, waren ver­lagin­gen van salaris­sen niet ongewoon.

De meis­jes van Pette (1.)

De krant De Zaan­lan­der van 27 jan­u­ari 1932 meldde dat het maandag 25 jan­u­ari al broeide in Wormerveer, maar dat nu het werk door 125 meis­jes van Pette’s choco­lade­fab­riek was stil gelegd. Ze waren het oneens met de wijzig­ing van het pre­mies­telsel. Onaangekondigd was er ¹⁄₃ gekort op de lonen. De man­nelijke werk­ers staak­ten niet.

De direc­tie probeerde de meis­jes met de belofte dat ‘het wel goed zou komen’ weer de fab­riek in te kri­j­gen , maar daar werd niet op inge­gaan. Daarna ging men over tot het sturen van een ontslag­brief aan de staak­sters met de med­edel­ing dat een ieder die het werk niet op maandag 1 feb­ru­ari zou hebben her­vat, ontsla­gen zou worden.

Het man­nelijk deel van het per­son­eel was geor­gan­iseerd, maar de meis­jes gro­ten­deels niet. Zij wer­den in hun strijd ges­te­und door de R.V.O. (2.) een com­mu­nis­tis­che organ­isatie die er fel ing­ing. De direc­tie van Pette wilde eigen­lijk niet met deze bond in zee gaan want het groot­ste deel van het per­son­eel was bij de geves­tigde en tra­di­tionele bon­den aangesloten.

De inpakafdel­ing in 1924

De grieven van de werk­sters waren niet alleen gericht op de ver­min­der­ing van het salaris, maar ook op de pro­duc­tiemeth­o­den. Sinds enige tijd had Pette een Duitse ‘ratio­nal­isator’ in dienst die de pro­duc­tie wilde stroom­li­j­nen. De werk­sters kon­den het met deze nieuwe manier van werken soms niet bijhouden. De eisen die aan de direc­tie gesteld wer­den waren:
- Afschaffing van het huidige pre­mies­telsel
- Vast loon voor meis­jes boven de 18 jaar van f 15,- p.w. en bene­den de 18 jaar f 12,- p.w.
- Geen ran­cune maa­trege­len en
- Ver­be­ter­ing van de hygiëne in de fabriek

Uitein­delijk werd er toch door de direc­tie met de R.V.O.-stakingsleiding onder­han­deld. Een eerste voors­tel van de zijde van Pette werd door de staak­sters afgewezen. Na een nieuw over­leg kwam men tot overeenstemming.

- Beëindig­ing ger­a­tionaliseerde pro­duk­tiesys­teem, afzon­delijke taken voor iedereen
- Afschaffing van het nieuwe tarief en her­in­vo­er­ing van het tarief van vóór 5 decem­ber 1931
- Wel een loonsver­lag­ing, maar nu van 10%
- Geen ran­cune maatregelen

Foto met dank aan Nico de Haan

Een andere eis van de staak­sters was dat de overeenkomst op papier zou wor­den vastgelegd.

De maandag daarop (1 feb­ru­ari 1932) werd het werk weer hervat.

Het waren onrustige tij­den in Wormerveer want niet alleen bij Pette werd ges­taakt. Ook bij choco­lade­fab­rieken De Jong, Boon, bij zeep­fab­riek Jan Dekker, bij oliefab­riek De Toekomst was onrust van­wege loonsverlagingen.

(1.) Pette was een choco­lade­fab­riek te Wormerveer, opgericht door de fam­i­lie Pette in 1872 als Choco­lade­fab­riek J. Pette Hzn. In 1937 viel, ten gevolge van toegenomen con­cur­ren­tie en de gevol­gen van de economis­che cri­sis, het doek voor Pette en werd het bedrijf overgenomen door de firma Boon. (Wikipedia)

(2.) R.V.O. Rev­o­lu­tion­aire Vak­bond­sop­posi­tie, ook wel Roode Vak­bonds Opposi­tie. De R.V.O. was een com­mu­nis­tis­che vak­bond en werd ges­te­und door het dag­blad De Tri­bune, dat bijna dagelijks met opzwepende artike­len de strijd gaande hield en opposi­tie voerde tegen de ‘geves­tigde vak­bon­den’ die in hun ogen ‘samen­zweer­den’ met de bazen.

Foto’s: Gemeente Archief Zaanstad, Catawiki