Klaas Kater­straat­bu­urt, Zaan­dam (1919−1920)

_{van onze redac­tie Ruud Mei­jns}

Ten oosten van de Oost­z­i­jderk­erk kwam rond 1917 een bouwlo­catie vrij, naast het ‘oude’ kerk­hof (het huidige Verzets­plantsoen) en ten zuiden van het Fran­schepad. Meerdere cor­po­raties had­den inter­esse om daar te bouwen, waaron­der het net opgerichte Pat­ri­mo­nium en het al langer bestaande ZVH . De wethouder vond dat zij hier samen uit moesten komen. Op de naamgev­ing van de straten na lukte dat ook. Het resul­taat was dat beide won­ing­bouwv­erenigin­gen op de locatie gin­gen bouwen. Pat­ri­mo­nium zou 78 huizen, een winkel en een kan­toor neerzetten en ZVH 69 huizen, een winkel en een bad­huis. De ver­gun­ning voor het bouwen van beide delen van de buurt werd op 18 maart 1919 afgegeven.

ZVH had inmid­dels ervar­ing opgedaan met het bouwen van dit soort arbei­der­s­bu­urt­jes. Zij had al eerder wonin­gen in ‚t Vis­ser­shop laten bouwen. De Ams­ter­damse archi­tecten Gulden en Geld­maker ontwier­pen, net als op ‚t Vis­ser­shop, de wonin­gen voor ZVH. De archi­tecten Kuipers en Ing­w­ersen ontwier­pen de wonin­gen voor Patrimonium.

De wonin­gen zijn voor Zaanse begrip­pen rijk ver­sierd met bogen, pilaren bij de ingang, gol­vende dak­li­jsten, gevel­ste­nen met Zaanse motieven en twee grote, in steen uit­ge­houwen gedichten die het ontstaan van de buurt bezin­gen. De pilaren bij de ingan­gen waren ook terug te vin­den bij de wonin­gen op het Vis­ser­shop. De meeste huizen staan er nog. Alleen in de P. L. Tak­straat zijn enige blokken ver­van­gen door nieuw­bouw.
De naamgev­ing van de straten gaf nog wat prob­le­men in de gemeen­ter­aad. Bij Pat­ri­mo­nium vond men dat het plein de naam van Talma zou kri­j­gen. Hij was in 1916 overleden. Ook wilde men ‘vooraanstaande men­schen uit onze kring’ een straat geven bijv. Klaas Kater­straat en Jan Wind­houw­er­straat. Zaan­dams Volk­shuivest­ing had andere plan­nen en dacht aan namen als Karl Marxs­traat en Friedrich Engelsstraat. Dat was voor het chris­telijke Pat­ri­mo­nium onaan­vaard­baar. Wethouder Duijs bood hulp door het argu­ment dat deze groothe­den, Marx en Engels te zwaar waren voor Zaan­dam. Men kwam uit op social­is­ten uit eigen streek; Dom­i­nee W. Bax en schri­jver P.L. Tak.

Bron: In dienst van de naaste van Rolf van der Woude en Cul­tuur His­torische verken­ning Zaanstad, 2016. Kaartje: Google Maps.